Huisarts Raymond Landgraaf (40) besloot het allemaal anders te gaan doen. Hij gooide het roer drastisch om en verhuisde met vrouwlief en kinderen naar een klein dorpje in de Italiaanse Alpen. Vanaf 2013 organiseert hij, onder de naam Otro Elements, ‘back to basic’-expedities in de natuur. “Voor wie alle stress en hectiek even wil ontvluchten en de helende werking van de natuur wil ervaren.” Sinds kort heeft het stel een heuse eigen berg weten te bemachtigen waar ze hun expedities organiseren. Met twee bevriende artsen organiseert hij, met Otro Elements Care, in de magische Alpen ook bijscholingen voor huisartsen en specialisten. Karen van Ruiten sprak met Raymond.

Om maar direct back-to-basic te gaan: wat zie jij als de werking van natuur op gezondheid?

Raymond: “We leven nu in een gestreste samenleving, een rat-race, waarin we van alles moeten, zowel van onze omgeving als van ons zelf. Dat leidt ertoe dat we de omgeving en de natuur rondom ons, maar ook onszelf vaak vergeten. Bij steeds meer mensen is ook de balans tussen activiteit en vertraging weg: we staan continue ‘aan’. Dat geeft een disbalans in ons systeem. Daardoor kunnen er makkelijk mentale en fysieke klachten ontstaan. Dat zie ik als dokter in Zwitserland of als bergdokter in Italië veel gebeuren. In een natuurlijke omgeving komt het autonome zenuwstelsel weer meer in evenwicht en verminderen stress-gerelateerde klachten. Dat is de kracht van de natuur.”

Je biedt sinds een aantal jaar geaccrediteerde nascholingen over leefstijlgerichte interventies in de natuur voor huisartsen en medisch specialisten. Niet alleen gericht op het welzijn van de patiënt, maar ook op het welzijn van de arts zelf, zo las ik. Waarom is dit zo belangrijk?

“We zien wereldwijd een toename van leefstijlziekten, toename van psychische stoornissen en stressgerelateerde aandoeningen. Ook onder artsen is burn-out een toenemend probleem. Hoe kunnen we nog goede en verantwoorde zorg leveren terwijl we zelf onder hoge druk staan en (over)vermoeid zijn? Zorgverleners zijn hulpvaardige mensen die het lastig vinden om ‘nee’ te zeggen, doorgaans perfectionistisch zijn en onder hoge druk moeten presteren. En voor onszelf en onze dierbaren willen we toch een uitgeruste gepassioneerde dokter die de tijd neemt en goed luistert. Tijdens de nascholingen gaan we zorgvuldig in op het welzijn van van de dokter en gebruiken we de kracht van de natuurlijke omgeving. Herverbinding met onszelf, elkaar en de omgeving kan dan het begin van de oplossing vormen. De weg terug naar balans op alle vlakken. Zowel privé als op professioneel gebied. En dat is precies wat wij trachten te bewerkstelligen tijdens onze nascholingen. Hierdoor hopen we dokters te helpen weer in balans te komen zodat ze weer fluitend en vol passie naar hun werk gaan…”

Wat wordt tijdens deze nascholingen precies gedaan? Hoe wordt natuur hierin meegenomen?

“We gaan in op leefstijlgerichte interventies vanuit wetenschappelijk en praktisch oogpunt. Een voorbeeld van een simpele interventie is dat we als dokter naast recepten met pillen ook een recept voor gezonde voeding, dagelijks een half uur wandelen of ademhalingsoefeningen kunnen uitschrijven. Het geschreven recept van de dokter geeft extra kracht bij het advies. We mogen daarom wel wat lef hebben om dit op recept vaker uit te gaan schrijven.” Daarnaast staan stil bij natuurbeleving en ook bij de vragen voor de dokter zelf: ‘Waarom ben je zelf arts geworden?‘ en ‘Wat zijn je passies’, Ben je zelf in balans?’ En dit alles in een magische natuurlijke omgeving en uiteraard onder het genot van heerlijk Italiaans eten.”

Op al jullie expedities geldt een digitale detox, dus geen tablet en telefoon. Mooi, maar aan de andere kant biedt innovatie en tech ook kansen voor leefstijl of gedragsverandering. Zie jij hierin kansen?

“Ik had het net al over de disconnectie en vervreemding van onze omgeving, onszelf en elkaar. Onze algehele verslaving aan onze telefoon, aan sociale netwerken en digitale portals draagt hier zeker aan bij. We worden hierdoor niet socialer, maar a-socialer. Daarbij opgeteld de sociale druk om 24 uur per dag bereikbaar te zijn en doorgaans binnen het uur te moeten reageren op appjes, mailtjes, tweets etc., zorgt voor nog meer stress. Vandaar de digitale detox.”. Maar uiteraard heeft de techniek ons heel veel gebracht. Het gaat erom dat je als dokter daarin ook de balans weet te vinden en altijd de connectie met de patiënt weet te behouden, ook al leven we in een digitaal tijdperk.

Begin 2018 zijn jij en je vrouw officieel eigenaar geworden van Alpe Selvaccia. Hoe staat het nu met die plek? Kunnen onze netwerkpartners, ikzelf of andere geïnteresseerden hier ook naar toe?

“Het is de ideale plek voor verstilling, vertraging, verdieping en verbinding. De uitgelezen plek voor onze expedities. Naast de mogelijkheid om samen met ons de bergen in te gaan bestaat er ook de unieke mogelijkheid om zelf back-to-basic te gaan. Met wat vrienden, een aantal families, met collega’s of eigen cliënten of patiënten. We zijn stap voor stap een soort “wilderness outdoor school” aan het opzetten. Dus als er een groep is die met elkaar rust, vernieuwing en gezondheid op een bijzondere plek wil combineren: jullie zijn van harte welkom…”

Meer weten over Raymond Landgraaf, zijn werkzaamheden, zijn expedities, nascholingen of ‘Healing Mountain’?

Ga naar www.otro-elements.it of naar www.otroelementscare.nl.

Foto: Caspar Diederik

Gezonde leerlingen presteren beter. Vanaf 1 januari 2017 bestaat er daarom één landelijk programma met één centrale missie: een gezonde leefstijl in het dna van elke school. Onder de vlag van Gezonde School is de filosofie uitgerold en een gezondheidsaanpak voor alle scholen ontwikkeld.

Wat is de Gezonde School?

Al in 2014, het eerste jaar van Alles is Gezondheid, tekenden de onderwijsraden in het po, vo en mbo een pledge om schoolbesturen in heel Nederland te stimuleren om gezondheidsbeleid te voeren.

Aan de hand van de Gezonde School-aanpak kunnen scholen werken aan gezondheidsthema’s zoals voeding, bewegen en sport, roken, alcohol- en drugspreventie. De aanpak berust op vier ‘pijlers’: educatie, omgeving, signaleren en beleid. “Als een school een thema op die manier bij de kop vat, is er sprake van een integrale aanpak,” aldus Arianne Westhuis, programmaleider van de Gezonde School.

Integrale samenwerking

Om duurzame gezondheidswinst te boeken en vergroten, werkt Gezonde School samen met zo’n veertig kennisorganisaties. Naast de PO-Raad, VO-raad en MBO Raad zijn GGD GHOR Nederland en RIVM belangrijke partners. Daarnaast zoekt het Gezonde School-team verbinding met andere programma’s gericht op gezondheidsbevordering bij jongeren, zoals JOGG en Jong Leren Eten.

Met Alles is Gezondheid-partner de Gezonde Basisschool van de Toekomst, die zich richt op werkbare factoren op gebied van voeding en bewegen in het primair onderwijs, wordt kennis gedeeld en gezamenlijk workshops georganiseerd. De door hun geleerde lessen worden meegenomen in het programma van de Gezonde School en andersom.

Om duurzame gezondheidswinst te boeken, betrekt Gezonde School ook organisaties buiten de school. Volgens Westhuis sluit het netwerk van Alles is Gezondheid hier mooi op aan. “We hebben al verbindingen gelegd richting de kinderopvang en het hbo. Verder adviseren we scholen hoe ze lokale organisaties kunnen betrekken bij thema’s als voeding en beweging. Denk hierbij aan de supermarkt, sportverenigingen en de snackbar.”

Toekomst

De komende periode zet de Gezonde School nóg meer in op integraal samenwerken. “We zijn bijvoorbeeld bezig met Ecoschool, waarbij scholen meer kunnen doen met hun directe omgeving. We leggen via onze netwerken contacten met buurtsportcoaches en andere functionarissen vanuit de gemeente. Daarnaast werken we aan een verdiepingsslag om scholen te helpen een Gezonde School te worden, bijvoorbeeld op de website.”

Contact

Ook een Gezonde School worden? Of samenwerken met de Gezonde School? Lees meer op www.gezondeschool.nl of neem contact op met Arianne Westhuis, programmaleider Gezonde School, via arianne.westhuis@gezondeschool.nl.

We leven langer, maar dat betekent niet automatisch dat de kwaliteit van leven voor iedereen omhoog gaat. Zo zijn de sociaal-economische gezondheidsverschillen zo’n beetje verdubbeld in de afgelopen 20 jaar en kan je als ‘hulpbehoevende’ wijkbewoner te maken hebben met tientallen verschillende hulp- en zorgverleners. Wanneer dienstverlening op elkaar en bewoners wordt afgestemd, wordt de zorg beter en goedkoper.

Als je uitgaat van de vraag achter de vraag; de werkelijke behoefte van de mens (design thinking) is gezondheid niet langer het exclusieve domein van de zorg of medische wereld. Wanneer we dwars door ketens en kolommen heen denken, kunnen we ons vastbijten in de vraag: hoe kunnen wijk, school, werk, zorg en de regio samen stappen zetten naar gezondere inwoners en vitale wijken? En als het even kan voor minder geld…

Beweeg naar het nieuwe holisme

Dit vraagt om een omkering in (gezondheids)denken en een verschuiving naar ‘het midden’: laten we zeggen naar de Nederlandse wijkbewoner waarop meerdere factoren inwerken. Die ene mens, in al zijn rollen is niet (alleen) patiënt, cliënt of hulpbehoevende, maar ook ouder, mantelzorger, scholier, student, vrijwilliger, werkende of burger. We zetten hiermee stappen naar het ‘nieuwe’ holisme, met de behoefte van de gehele mens en zijn vitaliteit als uitgangspunt. We maken hierbij gebruik van voortschrijdende inzichten uit de wetenschap, technologie en taal.

Nieuws onder de zon?

De holistische gedachte zien we terug in hedendaagse gezondheidsvisies zoals Positieve Gezondheid, het 4D-model en het is de basis van de transitie ‘van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag’. Het gaat ons om eigentijds vitaliteitsdenken en doen, waarbij de gezonde wijkbewoner de regie zelf in handen krijgt. Daarbij zijn de volgende vragen interessant:

• Kunnen we hier met gebundelde krachten en budgetten ook echt naar handelen?
• Hoe kunnen we met social design zorgen voor gezondere inwoners en vitale wijken?
• Welke behapbare oplossingen kunnen we anno 2020 samen uitproberen?
• Tekent zich uiteindelijk een nieuw vitaliteitsverdienmodel af? Waar zitten de bottlenecks?

Onder de vlag van de gezonde wijkbewoner als ‘centre of the universe’, spreken we iedereen aan die zich inzet om gezondheid anders te regelen of hier interesse voor heeft. Heb je ideeën of interesse? Neem contact op met Margriet.

Steeds vaker werken dokter en designer samen aan innovaties die mensen in staat stellen betere zorg te verlenen of te krijgen. Op welke manier kan de creatieve industrie bijdragen aan gezondheid en zorg? Karen van Ruiten sprak met Mario de Zeeuw van ontwerpstudio Panton.

Op welke manier houd jij je bezig met gezondheid vanuit de creatieve industrie?

Ik werk als manager director bij ontwerpstudio Panton. Bij Panton ontwerpen we producten, diensten en processen voor in de gezondheidszorg. We kijken met een andere bril naar zorg en gezondheid en ontwikkelen creatieve oplossingen rondom thema’s als preventie en gezonde leefstijl. In samenwerking met Kenniscentrum Sport, gedragswetenschappers van Publab, en beweegprofessionals hebben we bijvoorbeeld De Beweegcirkel ontwikkeld. Een methodiek waarmee gezondheidsprofessionals anderen begeleiden en stimuleren om meer te bewegen.

Panton is onderdeel van de Creatieve Coalitie voor gezondheid. Wat doet deze coalitie?

Zes creatieve bureaus die allemaal actief zijn in gezondheidszorg zijn een samenwerking aangegaan met U CREATE. Met de coalitie laten we zien wat de meerwaarde is van ontwerpers in de gezondheidssector. We beschikken over methodieken om de behoeftes en wensen van gebruikers te vertalen in oplossingen die passen bij de belevingswereld en mogelijkheden van patiënten en zorgverleners. Door zorgprofessionals en patiënten met ontwerpers te laten samenwerken, ontstaan nieuwe creatieve zorgoplossingen.

Je zou zeggen: de eindgebruiker, hetzij burger hetzij patiënt, behoort altijd centraal te staan. We weten echter ook dat dit in de praktijk vaak onvoldoende zo is. Op welke manier staat de eindgebruiker centraal in jullie ontwerpen?

Ontwerpers zijn in staat om te doorgronden wat gebruikers nu écht willen. Nieuwe technologieën en innovaties moeten zodanig ontworpen worden dat ze goed aansluiten op de belevingswereld en behoeften van de eindgebruiker. Om dit te realiseren gebruiken ontwerpers verschillende creatieve methodes en technieken om gebruikersgroepen, hun eisen, behoeftes en wensen in kaart te brengen en nieuwe concepten te toetsen. Zo zijn er gelukkig al veel mooie voorbeelden van zorginnovaties waarbij de eindgebruiker centraal heeft gestaan gedurende de ontwikkeling:

Een van de partners uit de Creatieve Coalitie, IJsfontein, ontwikkelde met het Trimbos-Instituut de serious game Moving Stories. Deze game die gedurende vijf dagen wordt gespeeld op middelbare scholen zorgt ervoor dat klasgenoten psychische klachten van zichzelf of klasgenoten leren herkennen, dat deze bespreekbaar gemaakt worden en dat klasgenoten inzicht krijgen in hoe ze kunnen handelen. De keuze om scholieren over deze ‘lastige’ onderwerpen te onderwijzen via een serious game sluit naadloos aan bij hun belevingswereld.

En voor lang niet alle zorginnovaties ben je afhankelijk voor nieuwe technologie. Zo heeft Panton samen met het NSGK (Nederlandse Stichting voor het Gehandicapte Kind) de Speeltuinbende opgericht. Waarbij de doelstelling was om kinderen met en zonder beperking samen te laten spelen, hebben we ervoor gekozen juist geen nieuw speeltoestel te ontwerpen, maar de Speeltuinbende op te richten. Deze groep kinderen met en zonder beperkingen test speeltuinen op toegankelijkheid en beoordeelt deze. Op basis van de uitkomsten van de Speeltuinbendetest krijgt de speeltuinvereniging een financiële stimulans om de verbeteringen door te voeren en hun toegankelijkheid te vergroten. De speeltuinbende wordt door de kinderen die er lid van zijn niet alleen gezien als coole club om bij te horen, ze realiseren zich ook dat hun stem daadwerkelijk impact heeft en een financieel gevolg heeft voor de speeltuinen. Ook zien we dat het zelfvertrouwen en verantwoordelijkheid van deze kinderen groeien.

Jullie hebben juist vanuit ander perspectief veel kennis en kunde waarmee jullie kunnen bijdragen aan gezondheid. Kan je schetsen wat je daarmee in het komende jaar gaat doen?

We zien dat vraagstukken in de zorg vaak nog op de traditionele manier worden opgelost die niet altijd het meest logisch is voor de eindgebruikers. Daarnaast komen er voortdurend nieuwe zorgvraagstukken op ons af waar ontwerpers een belangrijke maatschappelijke bijdrage aan kunnen leveren: “Hoe zetten we technologie bruikbaar in om chronisch zieken thuis te monitoren en te behandelen?” “Hoe ondersteunen we mensen bij het langdurig volhouden van gezond gedrag?”etc.

Vanuit de Creatieve Coalitie willen we onze stem tot in Den Haag laten horen om duidelijk te maken dat voor de ontwikkeling van oplossingen voor deze vraagstukken ontwerpers en zorgprofessionals moeten samenwerken.

Daarnaast werken we aankomend jaar aan de bundeling van kennis en expertise van de verschillende creatieve bureaus op een aantal thema’s. Een van de concrete voorbeelden hiervan is de samenwerking in het Nederlands Platform voor Gedragsontwerp. Hierin werken ontwerpstudio’s uit de Creatieve Coalitie en Ucreate samen met gedragswetenschappers en onderzoekers van het PubLab van de Hogeschool Utrecht, met als doel nieuwe kennis en methodieken te ontwikkelen om gedragsverandering te realiseren. Samen met gedragswetenschappers kunnen we toetsen of de oplossingen die we ontwikkeld hebben daadwerkelijk werken, zodat de interventies ook een gedragswetenschappelijke onderbouwing hebben.

We passen onze ontwikkelde kennis en methodieken toe op verschillende gedragsveranderingsvraagstukken, waaronder leefstijlverandering. We zien veel kansen voor de invulling van doelstellingen die worden genoemd in het Preventieakkoord en willen hierover in gesprek gaan met de staatssecretaris.

’Ik mag het niet letterlijk zo noemen, maar eigenlijk ontwikkelen we de taal van ‘het midden’ en plaveien we de weg voor gezondheid en vitaliteit als verdienmodel’’, zo vat Ferry Koper van Alles is Gezondheid het traject samen waarin tal van partijen uit verschillende domeinen hun veren afschudden en de uitdaging aangaan om de wijkbewoner centraal te zetten in hun denken én handelen.

Toepassen

Met als eerste piek het symposium op 1 november 2018 over de toepassing van Social Design als alternatieve methode om een stap te zetten. Met als credo: ga uit van de vraag achter de vraag, van de werkelijke behoefte van de mens. Bijvoorbeeld: een wijkbewoner die voortdurend ruzie maakt met zijn buren en overlast veroorzaakt, blijkt bij navraag vooral eenzaam (en dat inzicht vraagt om een andere oplossing).

Oplossingen uitproberen

Het traject pakt echt goed uit tijdens een landelijk congres op 7 maart 2019 (meer nieuws hierover in later stadium, red.). ‘’Daar willen we een soort pact sluiten van partijen die allemaal integraal, op ieder een andere manier, aan de gezondheid van ‘de’ wijkbewoner willen werken (als burger, patiënt, leerling, werknemer, vrijwilliger, ouder, goede buur, verzekerde, mantelzorger, etc.). Met deze club gelijkgestemden gaan we op zoek naar behapbare oplossingen die we daarna gewoon gaan uitproberen’’, aldus Koper.

Amsterdam-Noord en Zuid

Op de vraag waarom de omkering in (gezondheids)denken nodig is, overlegt Koper soepel zijn geloofsbrieven. “Als het gaat over onze gezondheid doen we het goed, maar helaas niet goed genoeg. We leven langer, maar zijn ook beduidend langer ziek. We worden ouder, maar dat zegt niets over de kwaliteit van leven. Er is meer welvaart, maar zijn de gezondheidsverschillen zijn de afgelopen 20 jaar zo’n beetje verdubbeld. Zo overlijdt bijvoorbeeld iemand uit klassiek Amsterdam-Noord gemiddeld zeven jaar eerder dan iemand uit Amsterdam-Zuid. Met ook nog eens meer levensjaren in ziekte op de teller. Dat is toch een wrange constatering? De facto wordt het gezondheidspotentieel van bepaalde groepen mensen sterk onderbenut’’.

Een spelverdeler, dichtbij

Ook het onnodig hoge kostenplaatje voor onze gezondheidszorg stemt niet vrolijk. Dat komt mede door hoe we de keten nu georganiseerd hebben. Koper: ‘’Ik overdrijf niet als ik zeg dat één persoon op enig moment soms te maken heeft met 13, 26 of meer (ja echt…) verschillende soorten hulpverleners. Denk aan de gecombineerde ondersteuning van een mantelzorger, welzijnscoach, huisarts, medisch specialist, onderwijsconsulent, schuldhulpverlener, diabetesbegeleiding, wijkagent, woningbouwvereniging, wijkverpleging en het lokale ouder-kind team. Fantastisch dat deze diensten bestaan. Het punt is alleen alle hulplijnen zijn georganiseerd vanuit de werkelijkheid van de hulpverlener en daardoor heel gefragmenteerd in iemands leven binnenkomt. Probeer daar maar eens grip op te krijgen. Een spelverdeler dichtbij, een plannetje met prioriteiten (eerst dit dan dat), meer samenhang… Dat zal helpen en een positief resultaat hebben op mens en kosten’’.

Eerste gezondheidsverzekeringen

Het goede nieuws is dat de inmiddels veel genoemde paradigmashift echt aan de gang is. Koper licht toe: “We zijn de weg ingeslagen van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag. Hoewel het nog wel even duurt voordat de omslag zich bijvoorbeeld vertaalt in het afsluiten van de eerste gezondheidsverzekeringen. De trend om naar om ‘het midden’ te bewegen is echter evident en onomkeerbaar. Vanuit een holistische opvatting (‘één mens meerdere rollen’) stellen we de mens en zijn behoeften centraal. Het omringende systeem heeft dan de opdracht om samen met en vanuit het perspectief van die bewoner, burger, patiënt, mantelzorger, cliënt, werknemer, vrijwilliger- te zorgen voor vitaliteitswinst.

Duwtje geven

Het traject bij Alles is Gezondheid zoomt in op de wijkbewoner als ‘centre of the universe’. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Want naast een mentale transitie en het loskomen van ketens en kolommen, heeft ‘het midden’ nog geen goed verdienmodel en ontbreekt het aan een integraal oplossingsrepertoire. Koper: “Daar is een wereld te winnen. We gaan een duwtje geven en proberen om van binnenuit een beetje massa te maken. Afgelopen jaar hebben we binnen zorg/welzijn, werk, onderwijs, sociaal, burgers, bestuur, etc de vraag gesteld : wat is nodig om de wijkbewoner centraal te stellen en wat kan je hier -vanuit je eigen domein- praktisch aan bijdragen? Donderdagmiddag 7 maart 2019 (Utrecht) brengen we alle antwoorden bij elkaar en werken we aan een actieplan voor ‘het midden’. Noteer 7 maart 2019 in de agenda en houd onze nieuwsbrief in de gaten. Wie weet zien we elkaar dan!”

Meer weten of meedoen?

Neem contact op met Marc Roosenboom, marc.roosenboom@allesisgezondheid.nl of Ferry Koper, ferry.koper@allesisgezondheid.nl

Een vitalere bevolking die gelukkiger is. Vitalere wijkbewoners, vaders, moeders, leerlingen, mantelzorgers, werknemers, patiënten. Voorkomen – u voelt hem aankomen– is beter dan genezen. Maar zoals zo vaak het geval is met clichés: het is ook echt waar. Voorkomen bespaart narigheid en geld. Vandaar dat ‘Alles is gezondheid’ samenwerking tussen partners faciliteert zodat Nederlanders verleid worden tot gezonder en vitaler gedrag. Ferry Koper, adviseur Alles is Gezondheid, weet er alles van.

Wat is de achtergrond van het Nationaal Programma Preventie ‘Alles is gezondheid’?

Koper: “Het programma is ontstaan op initiatief van de Tweede Kamer en samen met partijen uitgewerkt door het ministerie van VWS, maar het wordt gevormd door het veld, door mensen in organisaties afkomstig van ‘werk’, ‘zorg’, ‘onderwijs’ en ‘wijk’. Vanuit de samenwerking in en tussen deze domeinen proberen we de vitaliteit van de Nederlanders te stimuleren. Ik ben verantwoordelijk voor die benadering vanuit ‘zorg’.”

Op welke wijze brengt het Nationaal Programma Preventie ‘Alles is gezondheid’ een maatschappelijke beweging op gang om Nederland gezonder en vitaler te maken?“

Dat doen we onder meer door op werkende voorbeelden de schijnwerpers te zetten en ze te tonen aan het brede veld. Vaak overzien betrokkenen de vernieuwing, de proceswaarde, niet en is men, terecht, bezig om op een creatieve manier dagelijkse problemen op te lossen. Wij brengen deze vernieuwers bijeen en dan groeit er een nieuwe stroom. Een stroom die de laatste jaren steeds meer door mensen uit verschillende hoeken en in samenwerking met scholen, bedrijven, buurten en de zorg wordt aangezwengeld, omdat de doelen in wezen hetzelfde zijn. Een gezonde wijkbewoner is ook een gezonde werknemer, om maar een voorbeeld te geven. Fantastisch om te zien!”

Jullie werken met ‘pledges’. Wat zijn dat?“

Een pledge is een soort convenant op één A4-tje waarin staat hoe een aantal partijen samen acties organiseert om ons land vitaler te maken. Denk aan een project waarbij een bank, een ziekenhuis, huisartsen, gemeenten, een zorgverzekeraar, een burgerinitiatief en een patiëntenvereniging  de handen ineenslaan. Vaak gaat het om lokaal of regionaal niveau. Ook plaatsen we op onze website filmpjes van mooie initiatieven. Verder organiseren we symposia en bijeenkomsten om kennis actief te kunnen delen en het netwerk te versterken en uit te breiden. We hebben nu 400 pledge-houders en 3.000 partners, zowel publiek als privaat.”

Waarom juist inzetten op vitaliteit?

“Onze gezondheid wordt voor minder dan de helft bepaald door de gezondheidszorg. Andere invloeden zijn bepalender. Er zijn veel factoren die vitaliteit beïnvloeden. Vaak wordt dan gedacht aan de klassieke factoren zoals voeding, alcohol, rookgedrag, bewegen en ontspanning: de bekende onderdelen van een (on)gezonde leefstijl. En dat is goed. Maar interessanter wordt nog de ‘aanvliegroute’. Daar moeten we veel zwaarder op inzetten en dat zien we partners nu ook meer en meer doen. Het is zaak andere, dieper liggende factoren op z’n minst mede onder de loep te nemen; denk aan schulden, armoede, laaggeletterdheid, sociale aspecten, zingevening. Een integrale benadering met als resultaat een vitalere bevolking. Op die manier worden een boel mensen gelukkiger en blijven ze gezonder en vitaler – en weg van de zorg. Dat kost ook nog eens minder.”

Hoe beoordelen jullie wat er aan de hand is en wat werkt?

“Wat er aan de hand is, bepaalt de burger, wijkbewoner, student, leerling, werknemer, patiënt, mantelzorger. 75% van de mensen met schulden heeft gezondheidsklachten. De helft van onze zorgkosten wordt gemaakt door een relatief kleine groep Nederlanders. Daar kun je niet omheen. Het is maar een voorbeeld. En de voorbeelden liggen voor het oprapen. De tendens is dat dergelijke, vaak geclusterde issues gelukkig meer onderkend worden en in gezamenlijkheid en in samenhang bekeken worden en vanuit bewoners worden aangevlogen. Hier kunnen we enorme vitaliteitswinsten boeken.”

Hoe weet je of jullie inspanningen het beoogde effect hebben?“

De Universiteit van Maastricht volgt of onze acties een maatschappelijke beweging op gang brengen en of we op grond van bepaalde indicatoren inderdaad kunnen vaststellen of mensen vitaler en gezonder worden, of onze partners erin slagen een omslag te bewerkstellingen van repareren naar voorkomen, naar vitaliteit. En, er zit dus ook nog een economische component aan: mensen die gezond zijn, zijn arbeidsproductiever. En trouwens ook gelukkiger.”

Welke rol speelt technologie in het vitaler maken van Nederland?

“Technologie kan helpen de gewenste beweging op gang te brengen en te houden, mits die technologie de inhoud volgt. Ik heb lang in de zorgtechnologiebranche rondgelopen. Te vaak nog worden producten ontwikkeld die aanbodgericht zijn en waar niemand echt op zit te wachten. Het uitgangspunt moet de vraag zijn. Mijn advies aan fabrikanten van apps en andere technologie is: kies voor een meer holistische benadering van de mens en zie technologie als een middel in plaats van een doel. Laat je leiden door de inhoud.”

*Dit interview is op 23 maart 2018 verschenen op de website van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid.

Rob Baan is eigenaar van Koppert Cress, een bedrijf in microgroenten. Hij valt op door zijn innovatieve werkwijze, bijvoorbeeld rondom energie. Zijn droom is om van Nederland de gezondste delta ter wereld te maken. Een ambitieus en gedurfd plan. Daarover voert hij een gezond gesprek met Karen van Ruiten van Alles is Gezondheid.

Karen: Wat me direct opviel bij jouw bedrijf is dat je jouw passie om Nederland gezonder te maken heel specifiek toepast in de organisatie. Je produceert niet alleen eerlijk voedsel, maar je zet ook een duurzame leefomgeving neer.

Rob: ‘De Why van tuinbouw is om de samenleving gezonder te maken. Honderd jaar geleden bestond de voedingsindustrie nog niet: je at vers van het land of ingemaakt voedsel. Inmiddels is de tuinbouw zo goed in staat om planten uit de natuur in een potje te kweken en voedselveilig jaarrond te produceren. En dat is belangrijk: we moeten beseffen dat voedsel direct het lichaam ingaat. Vers voedsel is essentieel voor de gezondheid. Met voeding kunnen we inmiddels zoveel meer bereiken dan de medische wetenschap. Ik zie het dan ook als mijn taak om een stad gezond te voeden, anders gaat de stad dood of ziek.’

De tuinbouw levert gezond voedsel op, maar wordt niet altijd beschouwd als een duurzame industrie. Het energieverbruik van kassen kan bijvoorbeeld hoog zijn. Hoe zie jij dat?

‘Als de tuinbouw wordt gezien als energievreter, moet je dat oplossen. En dat doen wij. De tuinbouw is een hele hightech en duurzame industrie met ingenieurs, wetenschappers en onderzoekers. Onze kas is bijvoorbeeld in staat om in de zomer zóveel warmte op te wekken, dat dit opnieuw kan worden gestookt in de winter. Nu zijn we neutraal, maar straks is de kas CO2-positief. Dat scheelt alleen al ontzettend veel aan energiekosten. Zo zie je maar: duurzaamheid is niet alleen geinig, maar loont ook nog. Deze duurzame technieken moeten we niet uitstellen, maar nu inzetten om de wereld gezonder te maken.’

Deze actieve houding illustreert ook jouw plan voor de Schilderswijk in Den Haag: je wil de wijk nú gezonder maken en niet over vijf jaar. Wat ben je precies van plan?

‘Onder het mom van urban farming is een aantal jaar geleden op het oude Philipsgebouw een kas gebouwd. Het idee: breng vers voedsel naar de stad. Dit plan werkte alleen niet. Het gebouw staat midden in de Schilderswijk; een wijk die niet direct geassocieerd wordt met gezondheid. Er zijn veel autobedrijven en er is ongezond eten op school en in de straat. De producten uit de kas op het dak waren bovendien veel duurder dan de producten op de markt. Niemand die interesse had in de voeding uit de kas.

Daarom werd ik benaderd om het over te nemen. Ik kwam met het idee om het om te draaien: breng de kas niet naar de wijk, maar betrek de wijk actief bij de kas. Nederland heeft bijvoorbeeld geen schoollunches. Stel je voor dat je in deze wijk een aantal scholen uitkiest waar elke dag gezonde lunches wordt gegeten. De school wordt voorzien van vers voedsel uit de kas. Dit voedsel wordt niet door topkoks bereid, maar door de schoolkinderen en mensen uit de wijk. Laat honderd wijkbewoners heerlijk koken, breng de kinderen naar de kas en laat de kinderen proeven wat de natuur allemaal te bieden heeft. Het zou geweldig zijn als we hiermee 10% van de kinderen uit de wijk gezonder kunnen maken.’

Een fantastisch plan, met eigenlijk een simpele basis. Is het ook zo makkelijk?

‘Naar mijn idee kost het weinig én dragen we bij aan alle facetten van gezondheid. In dit soort wijken heeft 25% van de bevolking diabetes type 2. Als we door dit project de mensen gezonder kunnen laten eten, scheelt het al ontzettend veel aan zorgkosten, werkloosheid en armoede. Bovendien vergroten we met dit project de sociale cohesie in de wijk. Eenzaamheid kunnen we terugdringen, doordat bewoners meer aanspraak hebben en een dagelijks doel krijgen, namelijk het eten bereiden. Dit kunnen we allemaal met gezonde voeding bereiken. Alleen is er lef voor nodig: we moeten hier onze tijd, energie en geld in durven te steken. En niet over vijf jaar, maar vandaag.’

Daar helpen we graag aan mee. Kunnen andere geïnteresseerden zich ook nog aansluiten bij het project?

‘Ja zeker, iedereen die bereid is om de tijd niet in praten maar in doen te steken is van harte welkom om te helpen.’

Ook meedoen?

Neem contact op met Rob Baan