Om Positief Gezond werkgeverschap in Nederland verder te brengen, zijn op initiatief van Alles is Gezondheid actieleernetwerken gevormd met werkgevers van diverse organisaties uit verschillende regio’s. Ook is in samenwerking met CAOP de Positieve Gezonde CAO ontwikkeld. Piet Vessies, netwerkadviseur bedrijven en gezondheid, neemt ons in de vorm van negen inzichten mee in het proces, de leermomenten en de opbrengsten.

1. Gezondheid is een integrale aangelegenheid

‘We merken dat de meeste werkgevers nog nooit van Positieve Gezondheid hebben gehoord en dat zij gezien zien als individueel issue. Er wordt zelden een breed perspectief gehanteerd en gekeken naar hoe de combinatie van zaken op elkaar ingrijpen. Bedrijven zijn actief op het gebied van duurzame inzetbaarheid óf ze hebben afspraken over leren en ontwikkelen, maar de samenhang mist. In de thuiszorg en schoonmaakbranche wordt bijvoorbeeld wel gewerkt met een financiële coach, omdat daar oog is voor de stress die financiële problemen kunnen veroorzaken. Maar pakken werkgevers een actieve rol in de privé-werkbalans als het gaat over mantelzorg of kinderopvang? Positieve Gezondheid kan bij dit soort vraagstukken een rol spelen, omdat het concept domeinen samenbrengt en ruimte creëert om zaken bespreekbaar te maken.’

2. Iedere werknemer is een mens, met een eigen leefwereld

‘In onze actieleernetwerken zien we een grote behoefte aan gemeenschappelijk taalgebruik en we signaleerden dat in het bedrijfsleven het uitgangspunt: gezondheid is alles, meer aanspreekt dan andersom. Wanneer je ‘gezondheid is alles’ als leidraad neemt, dan maak andere beslissingen. Het gaat vooral om het besef dat iemand behalve werknemer ook burger is, patiënt, ouder, een kind van ouders en lid van de voetbalclub is. Iedere werknemer is een mens met een eigen leefwereld. Zeker naarmate bedrijven groter worden, botst die leefwereld met de systeemwereld van het bedrijf, waarin iedereen aan regeltjes moet voldoen.’

3. Maatwerk voor positief lange termijneffect

‘Om de wrijving tussen leef- en systeemwereld te verkleinen is het nodig dat we zaken anders, slimmer en gezonder leren organiseren. De Positief Gezonde CAO die we aan het ontwikkelen zijn kan daarbij helpen. De kunst is om het gesprek zo te voeren dat het maatwerk wordt. Dat lijkt minder efficiënt, want je raakt routine kwijt en het is meer puzzelwerk voor de planning of de HR-afdeling, maar op termijn draagt het bij aan gezondheid. Niet alleen van de werknemer, maar van de hele organisatie. Werknemers zijn minder ziek, gemotiveerder en op meer verschillende plekken inzetbaar. Eigen regie is een belangrijk uitgangspunt van Positieve Gezondheid. Wanneer je dat dat toepast op bijvoorbeeld de planning en werknemers invloed laat uitoefenen op hun eigen roosters, dan neemt de acceptatie van dat rooster toe en het verzuim neemt af.’

4. Positieve Gezondheid biedt perspectief

‘Met de input uit de actieleernetwerken zorgen we voor de taal, tekst en voorbeelden waarmee we werkgevers kunnen laten zien dat je op heel veel vlakken aan gezondheid kunt werken. Of afspraken daarover dan in een CAO moeten of in een convenant tussen ondernemingsraad en werkgever, dat maakt niet veel uit. We zien grote tevredenheid bij bedrijven die aanvullend op hun protocollen met het gespreksinstrument Positieve Gezondheid werken. Zowel de medewerker als de werkgever hechten meer waarde aan Positieve Gezondheid-uitkomsten, dan aan het voorliggende protocol. Met dat inzicht gaan we verder.’

5. Eigen regie maakt sterk

‘Via de brede kijk van Positieve Gezondheid ontstaat ruimte. Als je het verhaal achter een probleem kent, dan kun je met elkaar een andere oplossing bedenken. Weinig werkgevers vragen een ‘zieke werknemer’ zelf wat hij of zij het beste acht, terwijl die eigen regie de medewerker sterker maakt. Ik denk dat de kern van Positieve Gezondheid een andere grondhouding is. Je praat mét mensen, niet voor mensen. Je bedenkt het niet voor iemand, maar in overleg met die werknemer. Je kijkt wat er in die specifieke situatie het beste past.’

6. Stel vragen en help de ander de juiste keuzes maken

‘Wat we merken, en dat is een heel belangrijk leermoment, is dat mensen in het bedrijfsleven het heel lastig vinden om aan te voelen wanneer ze nou ‘baasje’ zijn. Als je een praktisch mens bent dat snel problemen overziet en oplost, dan moet je in een Positieve Gezondheid-gesprek een medemens zijn, een gesprekspartner. Het is de bedoeling dat je op je handen gaat zitten en NIET meteen antwoorden hebt en oplossingen aandraagt. Het gaat erom dat je de goede vragen stelt. Hoe help je de ander te komen tot keuzes die voor hem of haar relevant zijn?’

7. Na-apen kan alleen als mensen voor-apen

‘Het gaat om een cultuurverandering en het helpt het als bedrijven hiervoor ruimte creëren. Op de korte termijn betekent dit tijdverlies, maar op de langere termijn zijn mensen die nadenken over zichzelf en daarin eigen keuzes maken effectiever en productiever. Het is omdenken, een hele andere insteek en dat is niet iets wat je kunt voorschrijven en verwachten dat het goed komt. Iedereen die met die mensen werkt moet het doorleven en dat kan alleen als je het voorleeft. Je kunt na-apen als mensen voor-apen dus het helpt hevig als de hoogste manager het goede voorbeeld geeft.’

8. Het gaat niet om geld, maar om betrokkenheid en wederkerigheid

‘We horen vaak ‘gezondheid is echt heel belangrijk, maar het mag niks kosten. We hebben organisaties nodig die echt betrokken durven zijn. Je kunt het ook omdraaien. Waarom zou ik van een organisatie houden? Waarom heeft het ene transportbedrijf een probleem om chauffeurs te vinden en het bedrijf ernaast genoeg mensen? Onderzoek wijst uit dat het om betrokkenheid gaat. Een chauffeur die voor zijn verhuizing de vrachtwagen mag gebruiken onthoudt dat en is loyaal. Hij weet dat zijn baas rekening met hem houdt en hij houdt rekening met zijn baas. Dat is wederkerigheid. Dat zit hem niet in de centen, maar in een beetje houden van.’

9. Draagvlak en bewustwording nodig voor verandering

‘Daadwerkelijke verandering kost jaren. De kunst is daarom snel draagvlak en continuïteit te creëren. Wanneer een programmamanager of een kwartiermaker een tandem vormt met iemand in de Raad van bestuur, dan voorkom je dat gedachtegoed verdwijnt op het moment dat iemand wegvalt. Zorg voor gezondheidsambassadeurs in het bedrijf die Positieve Gezondheid bevorderen. Bewustwording is een belangrijk aspect als het om verandering gaat. Als voorbeeld noem ik een bedrijf waar veel werknemers afhaakten bij verplichte cursussen. De organisatie probeerde een nieuwe aanpak; se stortten de €1.000 voor de cursus op de rekening van de werknemers, die daarvan zelf de opleider moesten betalen. Je zag het verzuim met de helft afnemen. Als je ‘gezondheid is alles’ als uitgangspunt neemt, organiseer je uiteindelijk de dingen anders.’

Positieve Gezondheid is een nieuwe visie op gezondheid die naast het fysieke, ook het emotionele en mentale welzijn omvat. Door middel van een vragenlijst krijg je inzicht in je gezondheid in zes dimensies: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren. Deze dimensies worden visueel weergegeven in het bekende ‘spinnenweb’.

Gezondheid wordt vaak gezien als de af- of aanwezigheid van ziekte. Positieve Gezondheid benadert het breder: gezond ben je wanneer je met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven om kunt gaan. In deze visie is gezondheid dus niet alleen het domein van de zorgprofessionals, maar van ons allemaal.

Positieve Gezondheid is geen einddoel, maar een instrument om het gesprek over gezondheid mee te voeren. Door aan te geven wat voor jou belangrijk is, heb je de mogelijkheid om zelf te bepalen welke acties je onderneemt. Bijvoorbeeld: als je lage scores hebt op ‘meedoen’ en je je daardoor eenzaam voelt, kun je overwegen vrijwilligerswerk te gaan doen. Als je laag scoort op lichaamsfuncties, maar fitheid is belangrijk voor je, kun je ervoor kiezen om wandelen in je dagelijkse routine op te nemen.

De zes dimensies van Positieve Gezondheid

Lichaamsfuncties: Deze dimensie richt zich op het fysieke aspect van gezondheid, zoals de werking van organen, het uithoudingsvermogen en de algemene gezondheid van het lichaam.

Mentaal welbevinden: Deze dimensie omvat aspecten zoals de veerkracht van de geest, emotionele stabiliteit, tevredenheid, en de mogelijkheid om om te gaan met stress en uitdagingen.

Zingeving: Deze dimensie gaat over het hebben van een doel in het leven, betekenisvolle activiteiten, spiritueel welbevinden en het ervaren van voldoening.

Kwaliteit van leven: Hierbij draait het om de algemene tevredenheid met het leven, het ervaren van plezier en genot, en het hebben van een positieve kijk op de toekomst.

Meedoen: Meedoen gaat over sociale inclusie, participatie in de samenleving, het hebben van sociale contacten en relaties, en het gevoel hebben erbij te horen.

Dagelijks functioneren: Deze dimensie gaat over het vermogen om alledaagse activiteiten uit te voeren, zoals zelfzorg, werk, hobby’s en andere dagelijkse bezigheden.

Op 21 juni 2023 is de handreiking “Natuurinclusief Bouwen voor Gezonde Bewoners: Top 10 Maatregelen voor Nieuwbouw en Gebiedsontwikkeling” uitgereikt aan Christianne van der Wal tijdens de eerste Natuurinclusief Top in Kamerik. Dit vernieuwende document, samengesteld door een team van experts op het gebied van de domeinen gezondheid, natuur en bouw, biedt inzichten en aanbevelingen om de integratie van natuur in bouwprojecten te bevorderen en gezonde woonomgevingen te creëren.

Natuurinclusief bouwen zit in de lift. En dat is broodnodig, het gaat niet goed met de biodiversiteit in Nederland. De bewijzen voor het positieve effect van een groene woonomgeving op gezondheidsproblemen zijn overtuigend, vooral op het voorkomen ervan. Met de handreiking ligt er een top 10 aan maatregelen die kunnen worden genomen bij nieuwbouw- en gebiedsontwikkelingsprojecten om de natuur te integreren en een gezonde leefomgeving te bevorderen. Er is niet eerder een publicatie ontwikkeld die gezondheidseffecten bij natuurinclusief bouwen zo duidelijk in kaart brengt. Ook is het voor het eerst dat de domeinen natuur, bouw en gezondheid samen optrekken en tips voor de praktijk bundelen.

Top-10 Maatregelen voor Nieuwbouw en Gebiedsontwikkeling

De maatregelen omvatten o.a. het creëren van groene daken en gevels, het behouden en herstellen van natuurlijke habitats, groene speelplekken, verbindingsroutes of gezamenlijke buurt(moes/pluk)tuin en het implementeren van waterbeheersystemen die de biodiversiteit ondersteunen. Met name voor gemeenten, opdrachtgevers, beleidsmakers, stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten, projectontwikkelaars en bouwbedrijven is de informatie cruciaal.

De handreiking is een initiatief van Alles is Gezondheid en het KAN Platform en is tot stand gekomen in samenwerking met Agenda Natuurinclusief. Alles is Gezondheid is een netwerk van publieke en private partners die de beweging naar een gezonder Nederland stimuleert. Het KAN Platform werkt aan klimaatadaptief en natuurinclusieve nieuwbouw en wordt geleid door Bouwend Nederland, NEPROM en WoningbouwersNL.

Bekijk hier de handreiking:

Hoe bevorderen we de mentale gezondheid van mensen in een kwetsbare positie?

Deze vraag stond centraal tijdens de Mental Meetup (2 februari 2023), georganiseerd vanuit de kabinetsbrede aanpak ‘Mentale gezondheid: van ons allemaal’. Ervaringsdeskundigen, beleidsmedewerkers, initiatiefnemers en professionals van partnerorganisaties wisselden onder leiding van Karen van Ruiten kennis, voorbeelden en ideeën uit over mentale weerbaarheid en factoren die hier invloed op kunnen hebben zoals geld, bestaanszekerheid, bewegen en cultuur.

Het doel van deze tweede Mental Meetup:

• Het bespreekbaar en zichtbaar maken van het belang van mentaal gezond zijn en blijven.
• Partnerorganisaties te informeren over de aanpak en aanpalende activiteiten.
• Inspirerende praktijkvoorbeelden delen en nieuwe activiteiten verbinden aan de landelijke beweging voor mentale gezondheid.

Alleen dan Samen
Mia Wessels, arts, spreker en inspirator, benadrukt in haar Spoken Word het belang van naar elkaar luisteren en echt nieuwsgierig zijn naar de ander. Naast kwetsbaar zijn we ook krachtig. En in welke ‘groep’ je je ook bevindt, wie verlangt er niet naar een gevoel van écht samen?
Luister en kijk naar Alleen dan Samen van Mia Wessels

Verkenning Pharos
Om de urgentie in beeld te brengen en het verband te leggen tussen het effect van stress (door geldzorgen) en de mentale weerbaarheid, voerde Pharos een verkenning uit naar de mentale gezondheid van mensen in een kwetsbare positie. Meer over de verkenning.

Initiatieven die helpen
Twee mooie voorbeelden van initiatieven die mensen in een kwetsbare sociaaleconomische positie helpen zijn Geldfit en Stut Theater.

• Bij Geldfit krijgen mensen een passend advies of worden ze in contact gebracht met iemand die met ze meedenkt.
• Stut Theater geeft een podium aan mensen die vaak niet gehoord of gezien worden.

In beweging
Beweging kan mensen (in een kwetsbare positie) mentaal, fysiek en op het sociale vlak helpen. Stichting Life Goals opende tijdens de Mental Meetup de deuren voor buurtgenoten en zet zich in om mensen die dit nodig hebben via samen sporten nieuw perspectief te bieden.

Schulden en mentale problemen
Sadik Harchaoui en Amine Bakkali van SchuldenlabNL benadrukten de noodzaak van samenwerken en het belang van de ervaringen en behoeften van mensen over wie het gaat. Persoonlijke verhalen zijn onder meer terug te vinden in het onderzoek dat Amine deed naar de samenhang tussen schulden en psychische problemen bij jongeren.
Lees ons interview met Amine en download het onderzoek

Brede benadering
Hoe kom je uit een isolement? Hoe zoek je hulp als je niet beseft dat je in een kwetsbare positie verkeert? Karen van Ruiten benaderde mentale gezondheid vanuit verschillende invalshoeken met Staatssecretaris Maarten van Ooijen, (VWS), Carsten Herstel, directeur-generaal Sociale Zekerheid en Integratie (SZW) en ervaringsdeskundigen Sali, Christiaan en Emine.  Ter inspiratie, enkele citaten:

Sali: “Geloof in ons, vertrouw in ons en help ons onze kracht te laten zien.”

Maarten van Ooijen: “Mijn les uit deze verhalen is dat als je met een hulpvraag komt door zorgen of stress dat we in het zorgsysteem de klok terug moeten zetten en op zoek moeten gaan naar de trigger. Het zorgsysteem draait nu nog de klok vooruit; heb je problemen, dan kijken we naar hoe we die oplossen. We moeten kijken naar hoe het komt.”

Karsten Herstel: “Hoe kun je mensen vanuit beleid helpen als ze worstelen met geldzorgen. Geldzorgen zijn vaak een katalysator voor heel veel problemen binnen een huishouden.”

Emine: “De schaamte en het taboe moeten doorbroken worden om geholpen te kunnen worden voor een hoopvolle toekomst.”

Staatssecretaris Maarten van Ooijen roept meer organisaties op zich aan te sluiten bij de landelijke beweging voor mentale gezondheid in Nederland. Bekijk en deel de video.

Deze tweede Mental Meetup is één van de initiatieven van ‘Mentale gezondheid: van ons allemaal’: een dag waarop activiteiten worden georganiseerd op diverse plekken in het land met mentale gezondheid als thema. Staatssecretaris Van Ooijen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) initieerde samen met collega bewindspersonen van VWS, SZW en OCW de kabinetsaanpak ‘Mentale gezondheid: van ons allemaal’.

Positieve Gezondheid biedt een brede kijk op gezondheid. Het gaat niet om wat mensen mankeren, of niet kunnen, maar om veerkracht en om wat het leven van mensen betekenisvol maakt.

Duurzame inzetbaarheid

Medewerkers die worden aangesproken op hun veerkracht, oprechte aandacht krijgen en verbinding maken voelen zich gehoord en gezien. Dat maakt ze productiever, ze halen meer voldoening uit hun werk en ze voelen zich sterker verbonden met de organisatie.

Gezond menselijk kapitaal

Met het concept Positieve Gezondheid kun je als werkgever concreet aan de slag om ervoor te zorgen dat werknemers gezond en vitaal werken en leven. Waarom en hoe, dat lees je in Positief Gezond Werkgeverschap; een publicatie van iPH, CAOP en Alles is Gezondheid vol met relevante voorbeelden, tips, leerervaringen en tools.

Meer weten over dit onderwerp? Meedenken of doen? Neem contact op met Piet Vessies of Lisanne Kiestra.

Op 10 juni 2021 organiseerde Alles is Gezondheid met het Netwerk Zicht op Buiten het webinar Zicht op Buiten, als onderdeel van de landelijke Buitenspeelweek. Tijdens deze week is er aandacht gevraagd voor het belang van buitenspelen. Het is een initiatief van Jantje Beton, Johan Cruyff Foundation, Krajicek Foundation, Kenniscentrum Sport & Bewegen en het Mulier Instituut. Beleidsmakers kregen in één uur presentaties vanuit kennis, beleid en praktijk en tips over hoe buitenspelen te stimuleren.

BEKIJK DE SLIDES.

BEKIJK DE TIPS VANUIT HET NETWERK OM BUITENSPELEN TE STIMULEREN.

Programma

In de Buitenspeelweek speelden we toch één uurtje binnen tijdens het webinar Zicht op Buiten.

Bijdragen waren er van o.a. Caroline Klaver, oogarts en hoogleraar epidemiologie (Erasmus MC en Radboud MC), Mai Chin A Paw, hoogleraar epidemiologie van jeugd en gezondheid (Amsterdam UMC) en Dave Ensberg-Kleijkers, directeur-bestuurder (Jantje Beton) en Vasanthi Iyer (AJN, namens het netwerk ‘Zicht op Buiten’). Ook deelde de gemeente Katwijk haar aanpak. Annette Postma was dagvoorzitter.

In de Buitenspeelweek 2021 stimuleerden we kinderen en jongeren om veel buiten te spelen. Dat is nodig, want kinderen spelen steeds minder buiten en brengen veel tijd door achter het beeldscherm. Kinderen en jongeren ondervinden hier schade van. De zorgen over hun ontwikkeling op het gebied van lichamelijke en psychische gezondheid zijn groot. Is dit tij nog te keren? Als beleidsmaker heb je daarin een rol. Buitenspelen kun je stimuleren vanuit diverse lokale, regionale en landelijke beleidskaders, zoals omgevingsvisie, preventie- en sportakkoorden. Er zijn al veel mooie voorbeelden: denk aan gezonde schoolpleinen, speelbossen en tiny forests.

Organisatie

Het webinar Zicht op Buiten is georganiseerd door Alles is Gezondheid en het Netwerk Zicht op Buiten met o.a. Vasanthi Iyer en is onderdeel van de landelijke Buitenspeelweek. Tijdens deze week is er aandacht gevraagd voor het belang van buitenspelen. Het is een initiatief van Jantje Beton, Johan Cruyff Foundation, Krajicek Foundation, Kenniscentrum Sport & Bewegen en het Mulier Instituut.

Webinar 16 november 2022: ‘Help, hoe krijg ik mijn kinderen naar buiten’

Op 16 november 2022 organiseerden de partners uit het netwerk ‘Zicht op Buiten’ een webinar specifiek voor ouders: ‘Help hoe krijg ik mijn kind naar buiten?’ Meer dan 100 aanmeldingen lieten de grote interesse in dit onderwerp zien. Het bewustzijn over het belang van buitenspelen groeit. Buitenspelen is niet alleen goed voor de longen, de motoriek en voor creativiteit, daglicht helpt ook om de ogen zo gezond mogelijk te houden. Heb je het webinar gemist? Deze is hieronder te bekijken.

Het Nibud heeft een Gesprekshandreiking en een Signaalkaart ontwikkeld om geldproblemen tijdig te kunnen bespreken. De Gesprekshandreiking geeft handvatten om het gesprek aan te gaan en waar nodig door te verwijzen naar verdere hulp. De Signaalkaart bevat een lijst met signalen die kunnen duiden op geldproblemen.

Na de geboorte, het formuleren van de belofte, plannen maken en geeltjes plakken, is het zaak de energie te behouden en samen oplossingsgericht te werken. Zowel inhoudelijk als procesmatig.

BOUWSTENEN FASE 2
Ontwikkelen en groeien

• Voor een succesvolle publiek- private samenwerking is proceskennis en procesorganisatie nodig. Haal proceskennis in huis als dat niet aanwezig is. Bijvoorbeeld via BeBright, Sardes, Common Eye, of Issuemakers.
• Leg proces, rollen en lijnen vast. Zo zorg je voor continuïteit als partners tijdelijk wegvallen, bijvoorbeeld tijdens pandemie.
• Blijf leren. Zorg voor een dynamische lerende omgeving. Experimenteer, maak en leer van fouten, evalueer en stuur bij. Lees meer over participatief-actieonderzoek
• Kijk af, ontmoet andere netwerken, leg crossverbanden, maak gebruik van
  elkaars kennis en kracht. Alles is Gezondheid stimuleert van elkaar leren via o.a. 1SociaalDomein.nl en Kennisvouchers in samenwerking met ZonMw.
• Houd het proces gaande. Initieer een nieuwe impuls of wees bereid een processtap terug te zetten. Dat voelt als vertraging, maar kan later weer leiden tot versnelling. Lees het blog Alliantievorming: hoe doorbreek je de impasse?
• Houd contact, zorg voor energie. Deel elkaars successen, verhalen, vragen en voorbeelden. Vergroot elkaars bereik via de eigen achterban. Lees meer over samenwerken met energie. (PDF Wielinga & Robijn)
• Zorg voor agendering bij de politiek. Neem ambtenaren mee in jullie verhaal. Voedt ze, vraag advies of medewerking. Zoek een inhoudelijke ingang met iemand die gevoel heeft voor je thema. Zie video’s Gelijke Kansen van het ministerie van OCW en Alles is gezondheid en Paul Blokhuis’ werkbezoek aan Gezonde Basisschool van de Toekomst.