Om Positief Gezond werkgeverschap in Nederland verder te brengen, zijn op initiatief van Alles is Gezondheid actieleernetwerken gevormd met werkgevers van diverse organisaties uit verschillende regio’s. Ook is in samenwerking met CAOP de Positieve Gezonde CAO ontwikkeld. Piet Vessies, netwerkadviseur bedrijven en gezondheid, neemt ons in de vorm van negen inzichten mee in het proces, de leermomenten en de opbrengsten.

1. Gezondheid is een integrale aangelegenheid

‘We merken dat de meeste werkgevers nog nooit van Positieve Gezondheid hebben gehoord en dat zij gezien zien als individueel issue. Er wordt zelden een breed perspectief gehanteerd en gekeken naar hoe de combinatie van zaken op elkaar ingrijpen. Bedrijven zijn actief op het gebied van duurzame inzetbaarheid óf ze hebben afspraken over leren en ontwikkelen, maar de samenhang mist. In de thuiszorg en schoonmaakbranche wordt bijvoorbeeld wel gewerkt met een financiële coach, omdat daar oog is voor de stress die financiële problemen kunnen veroorzaken. Maar pakken werkgevers een actieve rol in de privé-werkbalans als het gaat over mantelzorg of kinderopvang? Positieve Gezondheid kan bij dit soort vraagstukken een rol spelen, omdat het concept domeinen samenbrengt en ruimte creëert om zaken bespreekbaar te maken.’

2. Iedere werknemer is een mens, met een eigen leefwereld

‘In onze actieleernetwerken zien we een grote behoefte aan gemeenschappelijk taalgebruik en we signaleerden dat in het bedrijfsleven het uitgangspunt: gezondheid is alles, meer aanspreekt dan andersom. Wanneer je ‘gezondheid is alles’ als leidraad neemt, dan maak andere beslissingen. Het gaat vooral om het besef dat iemand behalve werknemer ook burger is, patiënt, ouder, een kind van ouders en lid van de voetbalclub is. Iedere werknemer is een mens met een eigen leefwereld. Zeker naarmate bedrijven groter worden, botst die leefwereld met de systeemwereld van het bedrijf, waarin iedereen aan regeltjes moet voldoen.’

3. Maatwerk voor positief lange termijneffect

‘Om de wrijving tussen leef- en systeemwereld te verkleinen is het nodig dat we zaken anders, slimmer en gezonder leren organiseren. De Positief Gezonde CAO die we aan het ontwikkelen zijn kan daarbij helpen. De kunst is om het gesprek zo te voeren dat het maatwerk wordt. Dat lijkt minder efficiënt, want je raakt routine kwijt en het is meer puzzelwerk voor de planning of de HR-afdeling, maar op termijn draagt het bij aan gezondheid. Niet alleen van de werknemer, maar van de hele organisatie. Werknemers zijn minder ziek, gemotiveerder en op meer verschillende plekken inzetbaar. Eigen regie is een belangrijk uitgangspunt van Positieve Gezondheid. Wanneer je dat dat toepast op bijvoorbeeld de planning en werknemers invloed laat uitoefenen op hun eigen roosters, dan neemt de acceptatie van dat rooster toe en het verzuim neemt af.’

4. Positieve Gezondheid biedt perspectief

‘Met de input uit de actieleernetwerken zorgen we voor de taal, tekst en voorbeelden waarmee we werkgevers kunnen laten zien dat je op heel veel vlakken aan gezondheid kunt werken. Of afspraken daarover dan in een CAO moeten of in een convenant tussen ondernemingsraad en werkgever, dat maakt niet veel uit. We zien grote tevredenheid bij bedrijven die aanvullend op hun protocollen met het gespreksinstrument Positieve Gezondheid werken. Zowel de medewerker als de werkgever hechten meer waarde aan Positieve Gezondheid-uitkomsten, dan aan het voorliggende protocol. Met dat inzicht gaan we verder.’

5. Eigen regie maakt sterk

‘Via de brede kijk van Positieve Gezondheid ontstaat ruimte. Als je het verhaal achter een probleem kent, dan kun je met elkaar een andere oplossing bedenken. Weinig werkgevers vragen een ‘zieke werknemer’ zelf wat hij of zij het beste acht, terwijl die eigen regie de medewerker sterker maakt. Ik denk dat de kern van Positieve Gezondheid een andere grondhouding is. Je praat mét mensen, niet voor mensen. Je bedenkt het niet voor iemand, maar in overleg met die werknemer. Je kijkt wat er in die specifieke situatie het beste past.’

6. Stel vragen en help de ander de juiste keuzes maken

‘Wat we merken, en dat is een heel belangrijk leermoment, is dat mensen in het bedrijfsleven het heel lastig vinden om aan te voelen wanneer ze nou ‘baasje’ zijn. Als je een praktisch mens bent dat snel problemen overziet en oplost, dan moet je in een Positieve Gezondheid-gesprek een medemens zijn, een gesprekspartner. Het is de bedoeling dat je op je handen gaat zitten en NIET meteen antwoorden hebt en oplossingen aandraagt. Het gaat erom dat je de goede vragen stelt. Hoe help je de ander te komen tot keuzes die voor hem of haar relevant zijn?’

7. Na-apen kan alleen als mensen voor-apen

‘Het gaat om een cultuurverandering en het helpt het als bedrijven hiervoor ruimte creëren. Op de korte termijn betekent dit tijdverlies, maar op de langere termijn zijn mensen die nadenken over zichzelf en daarin eigen keuzes maken effectiever en productiever. Het is omdenken, een hele andere insteek en dat is niet iets wat je kunt voorschrijven en verwachten dat het goed komt. Iedereen die met die mensen werkt moet het doorleven en dat kan alleen als je het voorleeft. Je kunt na-apen als mensen voor-apen dus het helpt hevig als de hoogste manager het goede voorbeeld geeft.’

8. Het gaat niet om geld, maar om betrokkenheid en wederkerigheid

‘We horen vaak ‘gezondheid is echt heel belangrijk, maar het mag niks kosten. We hebben organisaties nodig die echt betrokken durven zijn. Je kunt het ook omdraaien. Waarom zou ik van een organisatie houden? Waarom heeft het ene transportbedrijf een probleem om chauffeurs te vinden en het bedrijf ernaast genoeg mensen? Onderzoek wijst uit dat het om betrokkenheid gaat. Een chauffeur die voor zijn verhuizing de vrachtwagen mag gebruiken onthoudt dat en is loyaal. Hij weet dat zijn baas rekening met hem houdt en hij houdt rekening met zijn baas. Dat is wederkerigheid. Dat zit hem niet in de centen, maar in een beetje houden van.’

9. Draagvlak en bewustwording nodig voor verandering

‘Daadwerkelijke verandering kost jaren. De kunst is daarom snel draagvlak en continuïteit te creëren. Wanneer een programmamanager of een kwartiermaker een tandem vormt met iemand in de Raad van bestuur, dan voorkom je dat gedachtegoed verdwijnt op het moment dat iemand wegvalt. Zorg voor gezondheidsambassadeurs in het bedrijf die Positieve Gezondheid bevorderen. Bewustwording is een belangrijk aspect als het om verandering gaat. Als voorbeeld noem ik een bedrijf waar veel werknemers afhaakten bij verplichte cursussen. De organisatie probeerde een nieuwe aanpak; se stortten de €1.000 voor de cursus op de rekening van de werknemers, die daarvan zelf de opleider moesten betalen. Je zag het verzuim met de helft afnemen. Als je ‘gezondheid is alles’ als uitgangspunt neemt, organiseer je uiteindelijk de dingen anders.’

Positieve Gezondheid biedt een brede kijk op gezondheid. Het gaat niet om wat mensen mankeren, of niet kunnen, maar om veerkracht en om wat het leven van mensen betekenisvol maakt.

Duurzame inzetbaarheid

Medewerkers die worden aangesproken op hun veerkracht, oprechte aandacht krijgen en verbinding maken voelen zich gehoord en gezien. Dat maakt ze productiever, ze halen meer voldoening uit hun werk en ze voelen zich sterker verbonden met de organisatie.

Gezond menselijk kapitaal

Met het concept Positieve Gezondheid kun je als werkgever concreet aan de slag om ervoor te zorgen dat werknemers gezond en vitaal werken en leven. Waarom en hoe, dat lees je in Positief Gezond Werkgeverschap; een publicatie van iPH, CAOP en Alles is Gezondheid vol met relevante voorbeelden, tips, leerervaringen en tools.

Meer weten over dit onderwerp? Meedenken of doen? Neem contact op met Piet Vessies of Lisanne Kiestra.

Het Nibud heeft een Gesprekshandreiking en een Signaalkaart ontwikkeld om geldproblemen tijdig te kunnen bespreken. De Gesprekshandreiking geeft handvatten om het gesprek aan te gaan en waar nodig door te verwijzen naar verdere hulp. De Signaalkaart bevat een lijst met signalen die kunnen duiden op geldproblemen.

Hoe kan een kind dat veel binnenzit, een gedreven werknemer die louter gericht is op de carrière of de oudere in een verzorgingstehuis profiteren van de positieve werking van de natuur op hun gezondheid? Tijdens de Expertmeeting Samenwerken aan natuur en gezondheid van 13 februari 2020 heeft een groep  professionals uit alle sociale domeinen zich via vijf persona over de kwestie gebogen.

De visual die Hester Kaars van de Betekenaar tijdens de bijeenkomst maakte toont de eerste oogst van het panelgesprek en de interactieve sessies rond de gestreste young professional, het gamende kind, de oudere in een verzorgingstehuis, de bijstandsmoeder en de wethouder.

Wil je meedoen of -denken, ideeën inbrengen, een praktijkvoorbeeld delen of een vraag stellen? Neem contact op met onze netwerkadviseur groen, Annette Postma.

De expertmeeting is georganiseerd door Arts & Leefstijl, Staatsbosbeheer, Nature for Health en Alles is Gezondheid. Lees meer over deze bijeenkomst.

‘Ik merk dat ik nu ook in mijn vrije tijd bewust om me heen kijk. Ik sta zelfs stil. Mijn hoofd staat nooit stil. Als je bewust op je omgeving let stopt je hoofd ook even. En dat is goed.’ Zo klonk een van de positieve reacties op de Vitaal in het Groen-activiteit, waar een groep werknemers van de Gemeente Hollands Kroon dit jaar aan deelnam. De combinatie van beweging en groen heeft een positief effect op de vitaliteit en duurzame inzetbaarheid van werknemers. Vitaal in het Groen zet hierop in.

Bij Gemeente Hollands Kroon wordt veel aandacht besteed aan de vitaliteit en gezondheid van de circa 350 werknemers. Via de Hollands Kroon Academie kunnen alle werknemers trainingen volgen gericht op het verbeteren van hun persoonlijke ontwikkeling en fysieke en mentale gezondheid. Er ligt er altijd vers fruit, er is gestart met een Gezondheidsweek en de werknemers konden dit jaar voor het eerst deelnemen aan de wandelactiviteit van Vitaal in het Groen.

Eigen verantwoordelijkheid

Freek Bekker, mobiliteit en re-integratie: ‘We werken met zelfsturende teams. Dat betekent dat de verantwoordelijkheid op gebied van werktijden en werkdruk ligt bij de teams zelf en de werknemer als individu. De pilot Vitaal in het Groen paste goed in ons leeraanbod op gebied van vitaliteit en viel samen met onze eerste gezondheidsweek. We hadden 20 aanmeldingen en gingen steeds met een groep van circa acht mensen naar buiten met een wandelcoach. De reacties van de deelnemers waren zeer positief. Zelf heb ik ook meegedaan. Wow, wat was dat een cadeautje.’

Sociaal aspect

Joke van der Plas, griffier/raadsadviseur en deelnemer aan de activiteit: ’We zijn gecoacht om de natuur en de groene omgeving positief te gebruiken. Denk aan ademhalen, bewust stilstaan en om je heen kijken. Ook gingen we in tweetallen in gesprek, waardoor we elkaar en onszelf beter leerden kennen. Omdat wij flexibel werken was voor mij met name het sociale aspect van de activiteit belangrijk. Ik trof een collega die ik helemaal niet kende. Je geeft elkaar een hand en door de coaching-vragen raak je snel vertrouwd met elkaar. Het buitenzijn zorgde daarbij voor meer rust en vrijheid om te praten.’

Waardevol in context

Bekker: ‘Door de opdrachten sta je stil bij je werk en je omgeving. Hoe sta je in werk? Wat zou je willen veranderen? Onderwerpen waar je ook in een zaaltje mee aan de slag kunt. Maar door dit buiten te doen heb ik heb geleerd dat ik vaker een stukje rust in moet bouwen. Even stilstaan in de maalstroom van iedere dag. Deze wandelactiviteiten hebben ons absoluut wat opgeleverd. Zeker in combinatie met onze gezondheidsweek. Ik denk dat je als bedrijf meer uit dergelijke activiteiten haalt als er aandacht is voor vitaliteit en gezondheid.’

Activiteiten op maat

Iris Gravemaker van van Altena & de Jongh bedrijfsartsen: ‘Het mooie is dat bedrijven zelf kunnen bepalen waar de nadruk op ligt. Waar bij de ene organisatie het sociale aspect zwaar weegt omdat er geen vaste werktijden zijn, is voor de andere organisatie het wandelen en bewegen belangrijker. Naast het positieve effect dat bewegen in het groen heeft op het vlak van duurzame inzetbaarheid en vitaliteit van de werknemers, stijgt ook hun kennis van en waardering voor de natuur. Een positieve impact waar wij meer bedrijven en werknemers van willen laten profiteren. Als mensen ook buiten hun werk vaker bewust genieten van natuur in hun omgeving, vergroten we de impact op hun gezondheid.’

Vitaal in het Groen

Vitaal in het Groen is in het voorjaar 2018 uitgevoerd door van Altena & de Jongh bedrijfsartsen in samenwerking met Landschap Noord-Holland bij drie organisaties, met ondersteuning van de Provincie Noord-Holland via het platform Groen Kapitaal. De basis wordt gevormd door de groene wandelactiviteit die deel uit maakt van een uitgebreider pakket rondom ontspanning, voeding, werkplek en creativiteit.

Wil je meer weten?

Neem contact op met Iris Gravemaker via iris@vitaalinhetgroen.nl of +31(0)6 4564 5995.

• Bekijk de website Vitaal in het Groen
• Lees meer over de pilot.