Ron Derogee, voorzitter Wijkraad Stevenshof, gaf samen met Marleen Damen, wethouder Gezondheid, Jeugdzorg en Welzijn en Ton van Houten, voorzitter Raad van Bestuur Zorg en Zekerheid, op dinsdag 4 december het startsein om van de wijk Stevenshof in Leiden een gezonde(re) wijk te maken.

Binnen vijftien jaar is het aantal pensioengerechtigden in de wijk driemaal zo groot als nu het geval is. Buurtbewoners én organisaties in de wijk staan voor de opgave om mee te bewegen met de demografie van de wijk, zoals het voorbereiden op een collectieve vergrijzing. Hoe kunnen mensen in deze wijk op gezonde wijze samen oud worden en blijven meedoen in de wijk?

Partners van Stevenshof Vitaal zetten in op het versterken van de sociale cohesie, zodat mensen graag in de wijk willen en kunnen blijven wonen. Ook willen zij vitale bewoners. Er is sprake van een relatief hoog percentage mensen met een chronische aandoening, zoals hart- en vaatziekten. Daarom wordt ingezet op het faciliteren van een gezonde leefstijl.

Samen optrekken

Het voorbereiden van de wijk op de toekomst kan alleen met de bewoners en wijkorganisaties samen. Dat is de visie van de partners van Stevenshof Vitaal. Het programma biedt een plek waarbinnen partijen elkaar kunnen ontmoeten, ideeën kunnen ontwikkelen en samenwerken. Stevenshof Vitaal gaat het verbindende element vormen voor de waardevolle bestaande en nieuwe initiatieven in de wijk. Steeds in samenspraak met de bewoners.

Brede integrale insteek

Over het algemeen zijn wijkaanpakken gericht op bepaalde domeinen (bijvoorbeeld zorg & welzijn) en/of bepaalde doelgroepen (kwetsbare ouderen, lage SES, jongeren). Dit was in aanvang ook de insteek voor de Stevenshof (toename chronische aandoeningen, vergrijzing).

Door de partners is echter nadrukkelijk gekozen voor een brede, integrale insteek. Op 4 december hebben de wijkvereniging en ook individuele bewoners bevestigd dat ze samen met de gemeente Leiden, Zorg en Zekerheid, de zorg- en welzijnsorganisaties en ondernemers in de wijk de wijk gezonder en socialer willen maken.

Wijkinitiatieven ontwikkelen

Partijen die de ambitie onderschrijven kunnen zich bij Stevenshof Vitaal aansluiten. Stevenshof Vitaal vormt daarmee een ‘collectieve koepel’, waarbinnen allerhande wijkinitiatieven zich kunnen ontwikkelen, gericht op dezelfde ambitie.

De initiatiefnemers van Stevenshof Vitaal zijn: Gemeente Leiden, Zorg en Zekerheid, GGD Hollands Midden, Sociaal wijkteam, Welzijnsorganisaties, Stichting Rijncoepel, Gezondheidscentrum Stevenshof, LUMC, NELL, Wijkvereniging Wijkraad Stevenshof en Reos.

Tijdens de aftrap op 4 december hebben de volgende partijen al aangegeven zich graag aan te sluiten bij dit initiatief: Thuis op Straat, Centrum voor Jeugd en Gezin, IDOE-Leiden, EVA-mantelzorgondersteuning, Hogeschool Leiden, Zorgbelang Inclusief, Activite, Vitality Club!, Organ Balance en Fietsmaatjes.

Wilt u ook aansluiten? Neem dan contact op met Hanneke Zandbergen, Strategisch adviseur en regiocoördinator Zuid-Holland Noord bij reos.

‘Roken, alcohol en overgewicht leiden in Nederland elk jaar tot 35.000 sterfgevallen en 9 miljard aan zorguitgaven. Dat moet anders: Nederlanders moeten gezonder worden.’ Dat staat in de inleiding van het Nationaal Preventieakkoord, dat vandaag door staatssecretaris Paul Blokhuis wordt gepresenteerd.

Met het Nationaal Preventieakkoord gaan meer dan 70 partijen samen aan de slag om Nederland gezonder te maken en gezondheidsverschillen te verkleinen. Het akkoord bestaat uit een uitgebreid pakket aan afspraken en maatregelen over het terugdringen van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik.

Met vereende krachten willen de deelnemers onder andere bereiken dat er in 2040 een rookvrije generatie is ontstaan, dat jongeren en zwangeren geen alcohol drinken, iedereen veel bewuster is van de risico’s van alcohol en dat het aantal mensen met overgewicht daalt in plaats van stijgt.

Namens het kabinet stuurt staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid, Welzijn en Sport het akkoord naar de Tweede Kamer.

Lees het Nationaal Preventieakkoord op de website van Rijksoverheid.

Hoe kan social design helpen om de vitaliteit van mensen te verbeteren en hun leefomgeving gezonder te maken? Een belangrijk thema, daarom praktijkgerichte middag georganiseerd. Dat was de centrale vraag tijdens een grensoverschrijdende bijeenkomst van de TU Delft en Alles is Gezondheid. Met spannende discussies, spontane matchmaking en het vooruitzicht op een landelijk vervolg op 7 maart 2019, is er sprake van een geslaagde middag.

Om een beeld te krijgen van de uitdaging neemt Ferry Koper van Alles is Gezondheid ons mee naar Kleidrecht: een fictieve wijk met 40.000 inwoners waar maar liefst 16 verschillende factoren inwerken op iemands gezondheid. Van leefomgeving tot voeding en toekomstperspectief. De kunst is om deze (deel)gebieden te verenigen. Denk aan een ‘root professional’ die de Kleidrechtenaar helpt om zijn vitaliteit en zorg te organiseren. Het is maar een voorbeeld van een oplossing die tot stand kan komen als je ‘design thinking’ toepast op een sociaal en/of gezondheidsvraagstuk. Met als onderlegger: ga uit van de behoeften van de burger, acteer multifactorieel en streef naar gezondheid als verdienmodel.

Bewegen naar de nieuwe wereld

Paul Hekkert van de TU Delft/Faculteit industrieel Ontwerp verwoordt de opkomst van social design als volgt: de ‘goedzak’ is geland! Het concept laat mooi zien hoe design gedrag kan beïnvloeden. Albert Heijn heeft de zak geadopteerd en gebruikt deze voor Sinterklaas. Kinderen geven speelgoed dat ze niet meer nodig hebben door aan anderen, zodat die toch een mooi feest kunnen vieren. Design thinking gaat echter verder dan de behoefte van de gebruiker bevredigen. De vraag is: hoe ziet de nieuwe wereld er uit waar we ons naar toe willen bewegen? Toegespitst op gezondheid: hoe gaan we van ziekte en behandelen naar vitaliteit en gezond gedrag (als nieuwe norm)?

Wanneer is design sociaal?

TU Delft collega Nynke Tromp stelt de vraag: wanneer is een ontwerper überhaupt sociaal bezig? Er is nog geen wetenschappelijke definitie. Vanuit de Bauhaus-traditie kan je zeggen: alle design is social. Maar we willen niet de rommel van morgen bouwen. Dat is in het verleden vaak mis gegaan. Designer Victor Papanek stelt daarom: ga ontwerpen voor de échte wereld. Wees van waarde voor maatschappelijke vraagstukken, zoals obesitas of pesten. In deze opvatting gaat het om zowel het product als het oplossend vermogen van de ontwerper en is de inzet vooral gericht op mensen die onder de norm zitten (qua gezondheid, weerbaarheid, eenzaamheid, e.d.).

Meer dan mooi

Tromp illustreert met voorbeelden welke methodes er zijn om social design toe te passen. Want ook een ontwerper heeft gereedschap nodig. Social design kent verschillende verschijningsvormen die qua complexiteit en impact oplopen. Denk aan het ontwerpen van producten, processen en/of oplossingen voor de publieke sector. Bijvoorbeeld Social Lab: deze club draagt met mooie producten bij aan inclusie in maatschappij. Of neem Mindlab: een denktank voor de Deense overheid die gevraagd en ongevraagd advies geeft over beleidsprocessen. Nog een voorbeeld is States of Change in het Verenigd Koninkrijk: een platform dat werkt aan een experimentele mindset bij ambtenaren.

Steward van de transitie

De meeste complexe vorm van social design is het ontwerpen voor maatschappelijke transities. Hoe kunnen we voor toekomstige generaties de beste wereld creëren? Hier neemt de ontwerper steeds meer de rol van steward op zich en hij probeert alle stakeholders mee te nemen in de verandering. Bijvoorbeeld in het Brickstarter project in Finland: daar proberen ze de verandering te maken van NIMBY naar Yes in my backyard! Oftewel, van individueel nee, naar collectief ja. De vraag is wel of de transitie helemaal gaat lukken. Want social designers hebben de ‘feelgood factor’ mee maar missen soms kritisch vermogen en gaan af en toe voorbij aan de vraag hoe je impact kan meten.

Redesigning Phychiatry

Ingezoomd op de gezondheidssector passeren diverse praktijkvoorbeelden de revue waarbij design thinking een rol heeft gespeeld in de oplossing. Ferry Koper somt ze op: Nieuwe Bartholomeus Gasthuis in Utrecht, Rotjeknor game in Rotterdam, eHealth bij Spaarne gasthuis, handreiking bij schulden door Griffel en Bok, APK mantelzorg in Bunnik, Burennetwerk in Zwolle etc. Het gaat om veel losse acties die samen een beweging van onderop vormen. Nog een mooi voorbeeld is het Redesigning Phychiatry project. Door anders te kijken naar gedrag van mensen streeft deze coöperatie naar een nieuw ontwerp voor het geestelijk welzijn en weerbaarheid van toekomstige generaties. Kijk naar 2030 en laat het huidige systeem los. Wat zou je mensen dan willen bieden? En hoe kom je daar dan? Het filmpje gaat over veranderkunde in de geestelijke gezondheidszorg en het wegnavigeren -en zelf voorkomen- van een ongewenste disbalans. De veerkracht van de mens staat centraal en wat je nodig hebt is een ‘veldgids’ met omdenkstappen.

Stap uit je comfort zone

Met deze boodschap was het tijd voor een panelgesprek en discussie met de zaal. Deelnemers waren Harry Boeschoten (Staatsbosbeheer), Fons Bovens (GGD Zuid-Limburg), Katarina Jerkovic (Hogeschool Utrecht), Jaap Warmenhoven (Twynstra Gudde), Anette Pietersen (ZonMw), Kim Kruijt en Sabrina Timmers (KWF). De rode draad? We noemen er één: als samenleving zijn we behoorlijk verkokerd. Met social design verlaat je je eigen vakgebied en stap je uit je comfort zone. Uitzoomen en reframen. Dat levert soms ongemak op maar daarna gaat er een wereld open. Zo kunnen burgercoöperaties hun eigen zorg regelen, brengen we obesitas in relatie tot de leefomgeving, denken we in een innovatielab na over jeugdzorg, spreken we met kinderen over gezondheid via hun badslippers en bekijken we de groene omgeving in de stad door ogen van een bij.

Social design bij uw gezondheidsvraagstuk

Tot slot: uit het gemêleerde gezelschap van aanwezige professionals is via matchmaking een start gemaakt voor de samenwerking met social designers. Benieuwd of social design kan helpen bij uw gezondheidsvraagstuk? Laat het weten aan: Marc Roosenboom (marc.roosenboom@allesisgezondheid.nl) of Ferry Koper (ferry.koper@allesisgezondheid.nl). Ook verkennen we op aanvraag de organisatie van regiobijeenkomsten social design voor vitalere bewoners in regio’s, buurten en wijken.

Landelijk congres

Noteer 7 maart 2019 in uw agenda. Dan is er een landelijk congres in Utrecht waarin we met een club van gelijkgestemden en met hulp van social design, op een andere manier, aan de gezondheid van ‘de’ wijkbewoner gaan werken. Meer informatie. Meer weten? Lees het interview met Ferry Koper over de bedoeling en achtergrond van het congres.

Een maatschappelijke beweging, zoals de transitie van ziekte naar gezondheid en gezond gedrag, vraagt om nieuwe manieren van werken. Er is sprake van ontschotting: er wordt via netwerken integraal, domeinoverstijgend en bottom-up gewerkt. Dit zijn flexibele processen waarbij leereffecten een grote rol spelen. Hoe kunnen we deze nieuwe samenwerkingsprocessen het beste monitoren, evalueren, waarderen en borgen? Uit onze enquête over kennisbehoefte bleek dat deze vraag ook leeft in ons Alles is Gezondheid-netwerk. Met de Universiteit Maastricht organiseerden we 18 oktober 2018 daarom de bijeenkomst ‘Van pledge naar gezondheid: hoe zelfmonitoring bijdraagt aan implementatie’.

Prof. dr. Dirk Ruwaard en dr. Marleen Bekker van de Universiteit Maastricht deelden laatste inzichten over de maatschappelijke beweging van ‘government naar governance’ uit de wetenschap en de praktijk. Hoe voorkom je dat die nieuwe flexibele en domeinoverstijgende manier van werken te zeer in het keurslijf moet van projectmatig werken en planning en control vereisten? En hoe kunnen we deze maatschappelijke beweging verduurzamen en de bijdragen hiervan aan de gezondheid meten?

Lerend onderzoek

Het onderzoeksteam van Universiteit Maastricht nam circa dertig (pledge)partners van Alles is Gezondheid mee in de opzet van het lerende evaluatieonderzoek. Ze ontwikkelde een set van indicatoren die partners kunnen helpen bij monitoren en implementeren van hun activiteiten rondom gezondheidsbevordering. Bekker presenteerde de volgende tien indicatoren voor zelfmonitoring als werkwijze van monitoring voor Alles is Gezondheid-partners:

1. Mate van domeinoverstijgende netwerkvorming
2. Benutting van kennisuitwisseling tussen domeinen
3. Ervaren verandering in bewustwording van de eigen invloed op gezondheid en preventie in de verschillende domeinen.
4. Ervaren functioneren van de samenwerking binnen pledge, alliantie of regionetwerk
5. Ervaren kwaliteit van coördinatie en netwerkmanagement op niveau van de pledge, het regionetwerk, het Programmabureau, en de Rijksoverheid
6. Ontwikkeling in doelen, werkwijzen, omvang
7. Ervaren relatie tussen pledges en wenselijke rol overheid
8. Ervaren return on investment
9. Procesborging van nieuwe werkwijzen in relatie tot het publieke belang
10. Gelijkwaardige en opbouwende verantwoording

Indicatoren en tafeldiscussies

Aan vijf tafels deelden Alles is Gezondheid-partners, met de indicatoren als leidraad, inzichten over het belang van evalueren, ontwikkelen en implementeren. De indicatoren werden positief ontvangen, maar er was ook feedback. We geven enkele voorbeeldreacties: ‘De indicatoren zijn zeker nuttig en relevant; welke je inzet is afhankelijk van de fase waarin je met elkaar bent.’ ‘We kunnen hier flexibel mee omgaan. Welke indicatoren belangrijk zijn kan per partner verschillen.’ ‘Het is soms lastig dat er soms eerst naar punt 9 (borging) wordt gekeken, terwijl processen nog niet echt op gang zijn gekomen.’ ‘Zo’n lijst zou als leidraad voor het gesprek moeten dienen.’

De kracht van kennisdelen en vertellen

In de maatschappelijke beweging is het proces van gezondheidsbevorderende initiatieven belangrijker geworden. Het is een reflexief, context-gerelateerd proces, waarbij kennisdelen en al doende van elkaar leren een hoofdrol spelen. ‘Wat in ons netwerk positief werkt is zinvol uitproberen: door het veld aan de slag te laten gaan creëer je draagvlak en kun je door feedback verbeteringen aanbrengen.’ Duidelijk is dat in het zoeken naar meet- evaluatie en onderzoeksmethoden vertellen een grotere rol krijgt. En dat we daarmee tellen in de juiste context kunnen plaatsen. Verhalen laten de impact van een project, product, programma of proces zien en leveren een bijdrage aan het versterken, verbeteren en opschalen ervan. Een goed voorbeeld hiervan is het voortgangsrapport van ‘de gezonde wijk’ van Gemeente Amersfoort waarbij vertellen leidend is.

Feedback en hulp

Wat zijn jullie werkwijzen voor de implementatie van je eigen lokale initiatief? En hoe maak je de voorgang inzichtelijk? Wij vernemen het graag. De Universiteit Maastricht biedt de mogelijkheid om met ondersteuning van een masterstudent te werken aan (zelf)monitoring met behulp van indicatoren. In bijeenkomsten met partners van Alles is Gezondheid zullen we deze methoden en indicatoren verder aanscherpen en toepasbaar maken. Wil je meer weten? Neem dan contact op met Marleen Bekker: m.bekker@maastrichtuniversity.nl.

Kennisbehoefte Alles is Gezondheid-netwerk

Bekijk de uitslagen van de Kennisbehoefte Enquête van augustus 2018.

Koningin Máxima is woensdagochtend 14 november 2018 in Den Haag aanwezig bij de lancering van SchuldenlabNL. Stichting SchuldenlabNL is een samenwerkingsverband tussen publieke en private partijen en heeft als doel Nederland schuldenzorgvrij te maken. Ook Alles is Gezondheid steunt platform SchuldenlabNL.

Volgens SchuldenlabNL zijn er meer dan 2 miljoen huishoudens in Nederland met betalingsachterstanden, waarvan bijna 1,4 miljoen met risicovolle of problematische schulden. De ernst, omvang en urgentie van problematische schulden wordt door publieke en private partijen onderkend. Zij investeren in (vernieuwende) preventieve en curatieve aanpakken om burgers schuldenzorgvrij te krijgen en te houden. De aanpak is effectief en de sociale impact groot, maar de huidige werkwijze van deze partijen is sterk gefragmenteerd en daardoor zeer kostbaar en tijdrovend.

SchuldenlabNL gaat dit als onafhankelijk platform aanpakken door gezamenlijk te werken aan landelijke opschaling van succesvolle lokale projecten rond armoede en schulden. Doel is kwetsbare groepen schuldenzorgvrij te maken waardoor zij weer grip krijgen op hun financiële en persoonlijke situatie en zij hun toekomst weer positief tegemoet kunnen zien.

Voorafgaand aan de lancering spreken onder anderen staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Tamara van Ark, en voorzitter van SchuldenlabNL, Gerrit Zalm. Aansluitend wordt SchuldenlabNL gelanceerd door de sprekers, vertegenwoordigers van de publieke en private deelnemende partijen en Koningin Máxima.

Bron: Het Koninklijk Huis

Het symposium NOG Gezonder van 4 oktober 2018 ligt nog vers in ons geheugen. Tijdens het symposium werd onder andere de pledge NOG Fitter en Vitaler getekend. Een terugblik van deze dag.

Tijdens het symposium NOG Gezonder is de pledge NOG Fitter en Vitaler getekend. Op dit moment hebben al ruim 40 organisaties zich ingeschreven. En dat betekent dat veel werkgevers het belangrijk vinden om aan de slag te gaan met duurzame inzetbaarheid van werknemers.

Ook hebben we goede verhalen gehoord over de verschillende workshops van GGD NOG en partners over thema’s binnen de programma’s NOG Gezonder op school, NOG Gezonder op het werk, NOG gezonder in de buurt en NOG Gezonder door de fysieke omgeving. Meer informatie over de plenaire lezingen en de workshops kan je vinden op de website van GGD NOG.

In de video hieronder vind je de terugblik van Floortje, Karlijn en Lieset, 3 studenten van Wageningen Universiteit.

Met Vitaal in het Groen stimuleert van Altena & de Jongh in samenwerking met Landschap Noord-Holland en een aantal andere partners de combinatie van bewegen en groen op de werkvloer. De samenwerking, vernieuwende activiteiten en groeiambitie van de organisaties zijn donderdag 25 oktober 2018 vastgelegd op een pledge van Alles is Gezondheid. De pledge werd ondertekend tijdens een bijeenkomst waarin ‘De vitale werknemer anno 2025’ centraal stond.

Samen naar een gezonder werkend Nederland

Het team van Vitaal in het Groen streeft ernaar om van wandelingen in het groen en andere vitaliteitsdiensten een integraal onderdeel van de Nederlandse bedrijfscultuur te maken. Ook brengt het team de positieve invloed van een gezonde werkomgeving op de arbeidsmarkt onder de aandacht. Daarmee geeft Vitaal in het Groen een impuls aan het vitaliteitsbeleid op de werkvloer en creëert het een groter bewustzijn rond gezond werken. Piet Vessies van AWVN en Alles is Gezondheid licht toe: “Wonen, zorg, onderwijs en werk zijn vier pijlers waarop onze samenleving rust. Het is van belang dat we samen kijken op welke wijze werk een bijdrage kan leveren aan een vitale samenleving.”

Gezond is hip, maar nog geen common practice

Het belang van gezond werken wordt in Nederland steeds meer erkend, maar dat betekent nog niet dat hier in de praktijk naar gehandeld wordt. Werkgevers horen ergens het stemmetje achter in hun hoofd dat er iets moet veranderen, maar hoe dan, en wat precies? Hoe zorg je nu dat je werknemers meer gaan bewegen, en hoe integreer je groen in de werkomgeving?

Vitaal in het Groen stimuleert organisaties om stil te staan bij de vitaliteit van hun werknemers en er actief mee aan de slag te gaan. “Dit vereist een nieuwe kijk op gezondheid. Een gezonde werknemer is in staat zich aan te passen aan de context. Gezondheid is dus niet geen ziekte hebben,” benadrukt Pieter de Jongh, eigenaar van Altena & de Jongh en initiatiefnemer van Vitaal in het Groen.

Van Altena & de Jongh, Landschap Noord-Holland en Annette Postma bundelen hun krachten en kennis om zo samen een impuls te geven aan bewegen en groen op de werkvloer. Piet Vessies spoorde de gasten van de bijeenkomst aan om de befaamde Alles is Gezondheid-stappenteller mee te nemen en deze aan een collega te geven, om samen letterlijk de eerste stappen richting gezonder werken. Want we moeten met z’n allen ‘aan de bak!’.

Onze leefomgeving is van invloed op ons welbevinden en gezondheid. HANNN heeft dan ook een duidelijke missie voor Noord-Nederland: een leefomgeving met gezonde lucht, bereikbaar groen en gezond eten binnen handbereik waarin we verzekerd zijn van goede zorg en een stevig sociaal netwerk. Tijdens het Healthy Ageing congres ‘Samen naar een gezonde leefomgeving’ op 10 oktober 2018 is deze mooie ambitie kracht bij gezet door het ondertekenen van een Alles is Gezondheid-pledge.

Naast de organiserende partijen Centre of Expertise Healthy Ageing, HANNN, Zorginnovatie Forum (ZIF), NetwerkZON en ZorgpleinNoord sloten ook het Ministerie van VWS, Verslavingszorg Noord-Nederland, Huis voor de Sport Groningen en het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) deze dag aan.

Actiepunten

Een aantal van de actiepunten van de pledge zijn:

• De jeugd heeft de toekomst. Daarom moet ieder kind dat geboren wordt, de kans krijgen om volledig rookvrij op te groeien. Daarom dragen de partijen actief bij aan een rookvrije omgeving. Dit kan bijvoorbeeld door de inrichting van rookvrije zones en het aanbieden van stop-programma’s voor medewerkers.
• In de strijd tegen het zittende bestaan, zoeken ze naar manieren om een beweegactiviteit onderdeel te maken van de dagelijkse routine. Een mooi voorbeeld hiervan is de ‘Daily Mile’ die op steeds meer basisscholen wordt geïntroduceerd, en de wandellunch.
• De samenleving wordt steeds complexer met nieuwe sociale verbanden en alternatieve samenlevingsvormen. De partijen stimuleren organisatievormen die hier complementair aan zijn, en de kennis en vaardigheden van inwoners en professionals die hierbij van belang zijn. Hierbij kan gedacht worden aan dorpsondersteuners en lerende netwerken.
• Inspelen op de wens om langer en gezonder te blijven wonen en leven in de omgeving van eigen keuze. Dit doen zij in brede zin: door kennis te delen, mensen van advies te voorzien en nieuwe producten en diensten te ontwikkelen.