Estafetteblog #12: Hoe bevordert aanleg van groen actieve mobiliteit en gezondheid?

Alles is Gezondheid is een lerend netwerk van, voor en door duizenden partners. ‘De Estafette’ is onze doorgeefblog waarin partners vragen stellen en kennisdelen. Een blog waar we allemaal wat aan hebben.

Vraag:
Uit het vorige estafetteblog blijkt dat het belang van sport en bewegen, pas echt wordt gemist als het er niet is. Dat biedt enorme kansen voor de samenleving en de politiek. Jan Dirk van der Zee, directeur/bestuurder amateurvoetbal bij de KNVB, is benieuwd naar het volgende: “Hoe kan innovatief (beheer en) aanleg van groen zowel actieve mobiliteit als de bredere gezondheid bevorderen? Welke nieuwe duurzame technologieën kunnen daarbij helpen? Weegt de toegevoegde waarde op tegen de kosten?”

Vincent Luyendijk geeft antwoord op deze vraag. Tot medio 2018 was Vincent directeur van de KNWU en nu ondersteunt hij – vanuit innovatie netwerk Horizons – bedrijven, NGO’s en steden futureproof te blijven. De nadruk ligt hierbij op de impact van de grote maatschappelijke thema’s zoals digitalisering, duurzaamheid, mobiliteit, de energietransitie, voedsel en gezondheid.

‘Kijkend naar steden, de plekken waar mensen wonen, is gezondheid al lang niet meer iets waar alleen medici verantwoordelijk voor zijn. Aandacht voor gezondheid komt in allerlei domeinen terecht; bij sportorganisaties, maar ook steeds meer stadsplanners en architecten geven er prioriteit aan. Zij spelen een duidelijke rol in hoe we de ruimte zo inrichten dat deze beweegvriendelijk wordt én uitdaagt tot meer bewegen. Dat interdisciplinaire perspectief is een goede ontwikkeling. In Rotterdam hebben we gedefinieerd dat je met allerlei domeinen tegelijk ergens aan moet werken om het succesvol te maken. Dat vertaalt zich in Rotterdam in een sport- en beweegnota. Daarin wordt een stip aan de horizon gezet waarin we zeggen dat we met alle disciplines tegelijk werken aan een gezonde stad voor gezonde inwoners. Dit is met Covid actueler dan ooit, zeker in steden.

Positieve Gezondheid binnen openbare ruimte

Thomas Steensma van Adema Architecten vertaalde voor zijn case study over de gemeente Delfzijl een plan naar ruimtelijke concepten. Dat is erop gericht hoe binnen het traject van de inrichting van een nieuw stuk stad of dorp het concept Positieve Gezondheid van Machteld Huber centraal te stellen. Zowel in de fysieke ruimte als in het proces met alle betrokkenen. Het spinnenweb voor Positieve Gezondheid is door Steensma vertaald naar ruimtelijke thema’s, waarbij bij elke pijler in zijn ruimtelijke vertaalslag concrete aanwijzingen staan. Het plan met kaart biedt overzicht op wat voor punten je als architect nog een rol te spelen hebt, een aandachtspunt voor stadsplanners.

Leefbaarheid

Vanuit het integrale plaatje kijk ik naar nieuwe ontwikkelingen en ben ik erin geïnteresseerd hoe steden zo leefbaar mogelijk te krijgen. Steden zullen zich steeds meer gaan ‘profileren’ als active city, vital city. Het Global Active Cities label, een certificering ondersteund door het Internationaal Olympisch Comité, is hiervoor interessant. Het label ontvang je als stad wanneer je werkt aan fysieke activiteit en sport voor iedereen. Utrecht noemt het Healthy Urban Living.

Technology for good

Ik houd me bezig met ’technology for good’, duurzame technologie in dienst van het maatschappelijk belang. Wanneer technologie in wordt gezet voor het grotere goed dan heeft het ook een versnellend effect. Vanuit een goede afweging pas ik technologie toe in de openbare ruimte.

Data

Vanuit het Sportakkoord was er een challenge over: hoe kunnen we zorgen dat we beter door hebben waar mensen aan het sporten en bewegen zijn? Nu moeten we vertrouwen op incomplete data zoals van Strava. Positieve ontwikkeling is wel dat de fitnessapp recent alle data vrij beschikbaar stelt voor steden. Een belangrijke kans om dit ten behoeve van mobiliteitsbeleid in te zetten en van hieruit een dataplatform op te zetten voor fietsen en lopen.

We kunnen er op allerlei manieren voor zorgen dat we beter in beeld krijgen hoeveel mensen bijvoorbeeld langs de Rotte sporten en hoe oud ze zijn met de inzet van sensoren, AVG-proof camera en infraroodachtige technologie. Hiermee kun je op een slimme manier gebieden met elkaar verbinden, besluiten waar je meer groen aanlegt en groene ruimtes met elkaar verbindt.

Hetzelfde geldt voor speeltuinen of sportveldjes. Is een voetbalveldje op die plek wel de beste keuze in die wijk, of is een klim- of gymparcours een betere optie? Het is belangrijk dat we loskomen van het anekdotische idee dat we erbij hebben en meer data gaan gebruiken. Het is dus van belang dat er meer data beschikbaar komt over het daadwerkelijke gebruik van looproutes, fietsroutes, sporttoestellen en sport- en speelgebieden in de buitenruimte. Dat is nu essentieel om als basis te hebben voor verder beleid en verbetering.

Interactieve/gaming technologie

Bij de Urban Dance Grounds, een voorbeeld uit Utrecht, is aan jongeren in de wijk gevraagd naar hun behoefte. Een voetbalveld bleek niet nodig, maar wel een plek om dansmoves meteen op TikTok te laten zien. Dat is design thinking: eerst het issue in beeld brengen en dan de oplossing in plaats van vanuit de oplossing gaan denken. Deze technologie is vooral in te zetten voor jongeren. Een digital native generatie, die gewend is aan gaming. En denkt in tricks, skills en levels in plaats van doelpunten en strafcorners. De producten van Yalp en Smartgoals zijn hier ook interessante voorbeelden van.

De impact van een boom

De beste technologie is de technologie van een boom. Er is niks zo effectief voor de waardebeleving van een omgeving als een volgroeide boom in een stad. Hij reduceert hittestress, wordt esthetisch aantrekkelijker en stimuleert tot bewegen. Dat doe je alleen op een plek waar je je lekker voelt, dat is in een groene/blauwe zone bij het water of groen, of een combinatie daarvan.

Waarde van actieve mobiliteit in Rotterdam

Rotterdam zet in op actieve mobiliteit, oftewel fietsen en lopen. Actieve mobiliteit draagt bij aan verschillende opgaven rondom groei van de stad, duurzaamheid en de mobiliteitstransitie. Decisio en Soigneur berekenden en verbeeldden de waarde van actieve mobiliteit in Rotterdam. Wat gebeurt er als mensen fietsen en lopen en wat voor impact heeft dat op facetten in de stad als doorstroom, uitstoot, gezondheid, etc.? 1 of 2 procent meer fietsen leidt al tot zoveel procent afname in zorgkosten, alle gezondheidseffecten die te maken hebben met CO2-uitstoot.

Bewegen werkt preventief

Bewegen werkt preventief op veelvoorkomende ziekten, zoals depressie, hart en vaatziekten en verschillende vormen van kanker. Het moeilijke van preventie is dat het niet zichtbaar is. We zouden dat preventiestuk tastbaarder kunnen maken. Vanuit de sport is er bijvoorbeeld gestart via de oproep dat sporten meer is dan de fun en bijdraagt aan zoveel andere domeinen. In tijden van corona heb je het initiatief ‘Bewegen het Nieuwe Normaal’. Nu praten we voor het eerst over de vijf departementen heen over hetzelfde onderwerp vanuit een algemene visie. We kunnen grote sprongen maken, kosten kunnen exponentieel terugverdiend worden en de impact wordt groot.

De pandemie hebben we ervoor nodig gehad om de urgentie van preventie en gezondheid aan te tonen.’

Vincent zijn doorgeefvraag: ‘Ik ben benieuwd hoe Jeannette van der Veer vanuit haar ervaring als Programmamanager Gezondheidsbevordering en Onderzoek & Waarnemend directeur Publieke Gezondheid GGD Gooi en Vechtstreek aankijkt tegen de kansen die er liggen voor het stimuleren van bewegen en ontspannen in het groen in de nieuwe omgevingswet (of plannen of visie)?’