‘Ik heb momenteel gewoon zelfs geen zuurstof nodig, want ik voel me gewoon goed,‘ een deelnemer met COPD aan Het Beste van Kampen. Een initiatief van zes organisaties die samenwerken om kunst en cultuur in te zetten voor de oudere inwoners van Kampen met de  bedoeling om kunst en cultuur specifiek bij te laten dragen aan de positieve gezondheid van inwoners en om eenzaamheid tegen te gaan.

Zo werkt het

Welzijnspartner WIJZ Kampen en culturele instellingen als de Stadsgehoorzaal, Stadsarchief, Stedelijk Museum, Bibliotheek en kunstencentrum werken samen met kunstprofessionals aan een passend aanbod voor mensen bij wie het bestaande aanbod inhoudelijk of om logistieke, fysieke, mentale of financiële redenen onvoldoende aansluit. Aanmeldingen en doorverwijzing verlopen grotendeels via de welzijnsorganisaties.

Er worden niet alleen concrete activiteiten geboden, maar er worden ook trainingen en vormen van informatievoorziening georganiseerd. Denk daarbij aan een activiteitenprogramma met sport-, cultuur- , scholing rondom dementie voor medewerkers van een zorginstelling of een wekelijkse activiteit op het gebied van bewegen, creativiteit en cultuur.

Opbrengsten voor deelnemers en professionals

Deelnemers ervaren verbeteringen in zelfvertrouwen, sociale interacties en zingeving, resulterend in een verhoogde kwaliteit van leven.
‘De rust die je erin vindt. Dat voel je, de rust in je lichaam en vooral in je hoofd” (deelnemer)
‘Dan kom ik thuis en dan zeg ik, dit heb ik gedaan. Ja, het is echt verbluffend en dan denk je, goh, zit dat nog in mij? Dat wist ik niet” (deelnemer schilderactiviteit)

Voor professionals biedt het initiatief nieuwe inzichten, verrijking van hun werkpraktijk en een breder perspectief op het effect van culturele interventies op de gezondheid van ouderen.
‘Je kan week in week uit over iemands been strijken, maar dat blijft dan zo. Maar als iemand gaat dansen in een groep, dat geeft zo’n een andere energie’. (zorgprofessional)

Wat werkt?

• Laagdrempeligheid is het sleutelwoord: gratis activiteiten in de wijk, op een vaste locatie die fysieke toegankelijkheid voor ouderen met een beperking. En op een vaste dag en tijdstip.
• Variatie in aanbod loont. Zo valt er iets te kiezen en zorg je bij de doelgroep voor nieuwe ervaringen.
• Deelnemers nemen vrijwillig en op eigen tempo deel aan de activiteiten.
• Empathische (ervaren) kunstprofessionals die in staat zijn vertrouwensrelaties op te bouwen.
• De welzijnsorganisatie als spin in het web van culturele en zorgaanbieders en ouderen.

Uitdagingen en kansen

• De samenwerkingspartners verschillen in hun taakstelling en in de mate waarin ze vrij zijn hun personeel te verdelen.
  • Maak in beide organisaties tijd en geld vrij voor samenwerking.
• Verschillen in werkwijze:. zo ervaart de welzijnsorganisatie soms dat de culturele partners te veel aanbodgericht werken. Voor de culturele partners is dit ook een manier om in gesprek te komen met de deelnemers zodat ze de vraag op kunnen halen.
  • Reserveer genoeg ruimte voor onderlinge afstemming en reflectie.
• In de laatste editie van Het Beste van Kampen is voor de culturele partners een formele constructie voor samenwerking vastgelegd in de vorm van culturele partnerschappen, waar-door de partners zich minder vrij en snel bewegen.
  • Wees je bewust van de effecten van een systematische aanpak en pas het aan als het niet werkt.

Meer weten?

Bekijk de video en bezoek de site.

‘“Ik merk dat mijn belastbaarheid omhoog gaat. Eenzaamheid is zo’n energievretend iets, met mijn handen bezig zijn is energie-gevend. Ik denk dat heel veel mensen behoefte hebben aan creëren en met hun handen bezig zijn’, de mooie woorden van een deelnemer aan Kunst op recept in Utrecht-West. Een initiatief waarbij inwoners voor diverse kunst en cultuuractiviteiten terecht in het wijkcultuurhuis Het Wilde Westen. 

Zo werkt het

Het Wilde Westen staat in nauw contact met de zorg- en welzijnsaanbieders, maar ook met veel wijkbewoners, waaronder kunstenaars. Mensen komen bij Kunst op recept terecht via een verwijzing van de huis-artsenpraktijk, via buurtzorg en via het buurtteam.

De behoefte en wensen van de deelnemers staan centraal. Samen wordt gekeken bij welke bestaande activiteiten die behoeften passen. Mocht er geen passende activiteit zijn, dan wordt met hulp uit de wijk verder gekeken.

‘Wat we ook doen is huisbezoeken: als ik op bezoek ga dan vraag ik naar de spullen die ik zie in dat huis, en ga daarover in gesprek. Ik ga die visites nu samen met de buurtzorgverpleegkundige doen, in haar werktijd, om daar samen van te leren’ (cultuurprofessional).

Opbrengsten voor deelnemers en professionals

Voor de deelnemers brengt het ontspanning, zingeving, afleiding en vergroot deelname hun veerkracht.

‘Eindelijk voel ik me een beetje nuttig. Ik ben iets aan het creëren. Ik teer nu al een paar dagen op de energie die het me geeft. En andere mensen worden blij omdat ze je wat kunnen leren. Je hoofd wordt op een andere manier aangezet.’ (deelnemer).

De betrokken cultuurprofessionals vinden het fijn om van betekenis te kunnen zijn voor hun medemens en de zorgprofessionals ervaart naast de zwaarte van hun werk wat verlichting.

‘Het is als hulpverlener niet altijd prettig om het maar over therapietrouw en medicatie en leefstijl te hebben, Cultuur op recept is een verrijking is het geeft lucht.’

Wat werkt?

• Laagdrempelig: je kunt altijd binnenlopen, eigen initiatieven realiseren zonder dat daar (veel) kosten aan verbonden zijn. Maar je kunt dus ook altijd besluiten om even niet te gaan.
• Er is onderling contact tussen de deelnemers via een app-groep (deelnemers van het open atelier).
• Niet de kwetsbaarheid maar de kracht van mensen staat centraal.
• Goed contact met inwoners uit de wijk zodat je weet wat er speelt, maar ook welke kracht en bronnen aanwezig zijn in de wijk.
• De locatie is bekend en ligt centraal in de wijk

Uitdagingen en kansen

• Doorverwijzing komt niet goed op gang
  • Maak deelname zonder doorverwijzing ook mogelijk en laat de (potentiële) door-verwijzers eens een (half) dagje meelopen.
• Elitaire imago van kunst bij wijkbewoners en (potentiële) doorverwijzers.
  • Maak ze bewust van wat ze zelf aan kunst en cultuur

‘Dit was voor mij een manier om mezelf weer een beetje te activeren. Het geeft ook een stukje invulling aan je week, het geeft structuur,’ aldus een deelnemer van Kunst op recept in Leiden. Een initiatief; zes lessen op maat in een zelfgekozen kunstdiscipline, waar mensen met lichte psychosociale klachten terecht kunnen op verwijzing van een zorgprofessional.

Zo werkt het

De deelnemer vindt met een cultuurcoach een passende kunstdiscipline en zoekt daar een kunstenaar bij. Zij gaan samen aan de slag. De sessies vinden plaats in het atelier of de werk-plek van de kunstenaar. Als er na de zes lessen behoefte is aan vervolg, kunnen deelnemers doorstromen naar een ‘Vervolgrecept’: culturele activiteiten in groepsverband.

Kunst op Recept is een samenwerking tussen partners uit zorg, welzijn en cultuur. De coördinerende uitvoerders zijn drie cultuurcoaches vanuit BplusC (Bibliotheek plus Centrum voor kunst en cultuur in Leiden e.o.).

Opbrengsten voor deelnemers en professionals

Deelnemers benoemen verschillende opbrengsten op de zes dimensies van Positieve Gezondheid: positieve ervaringen die bijdragen aan zelfvertrouwen, plezier hebben in het leven, sociale contacten en iets om naar uit te kijken.

Kunst op recept brengt cultuurprofessionals zingeving: het gevoel bij te kunnen dragen en van betekenis te kunnen zijn voor anderen. ‘Kunst op recept gaat heel erg over het proces, over de ontdekkingsruimte die het biedt. De een gaat met zijn docent naar de Hortus en gaat daar tekenen, de ander is juist heel erg abstract bezig of doet iedere keer iets anders, dus dat maakt het ook echt maatwerk’. (cultuurprofessional).

Voor zorgprofessionals is het een manier om moeilijk bereikbare mensen toch te bereiken en om nazorg te kunnen bieden na geboden zorgtrajecten. ‘Leren leven met je klachten, en weer betekenis geven aan je leven. Dat is precies ook de fase waar wij [GGZ] tamelijk beperkt in zijn, om mensen mee op weg te helpen.’ (zorgprofessional)

Wat werkt?

• Maatwerk: de lessen zijn individueel waardoor persoonlijke aandacht en maatwerk mo-gelijk is
• Het proces staat centraal en niet het eindproduct
• Empathische en flexibele professionele kunstenaars die bereid zijn zich aan te passen aan de ander
• Overzichtelijk traject met vaste looptijd, dagen en tijden
• Ervaren zorgprofessionals kunnen andere collega’s enthousiasmeren en informeren over wie, waarom en hoe je doorverwijst.

Uitdagingen en kansen

• Doorverwijzing kan een drempel zijn voor deelnemers en zorgprofessionals
  • Bepaal in overleg met de zorgprofessionals en de deelnemers of en wanneer door-verwijzing wenselijk is en zo ja, hoe dit moet worden vormgegeven
• Er vind geen uitwisseling plaats (over deelnemers) tussen de kunstprofessional en doorverwijzer.
  • Organiseer elk jaar een evaluatiemiddag met alle betrokken professionals met ruimte voor ook kennisuitwisseling

‘Ik voel me geen patiënt, maar eigenlijk ben ik het wel’. ‘Het is gewoon heerlijk. Je wordt er gelukkig en blij van, je hebt duidelijk iets wat iets toevoegt’ ‘Ik doe ook dingen die ik normaal niet deed’, enkele uitspraken van deelnemers aan Dans op recept, waaruit duidelijk blijkt dat dit initiatief iets toevoegt aan de kwaliteit van hun leven.

Zo werkt het

Dans op Recept biedt danslessen voor mensen met Parkinson, dementie, niet-aangeboren hersenletsel, MS en chronische pijnklachten, samen met hun partners, familieleden of mantelzorgers. De danslessen duren 60 minuten, vinden wekelijks plaats en bevatten aspecten van ballet, moderne dans en jazz. Zowel voor als na de les is er tijd en ruimte voor een kop koffie en een praatje.

Vanuit Dans op Recept werken professionele dansdocenten samen met professionals in de eerstelijnszorg, zoals een fysiotherapeut met specialisatie in de centrale neurologie en oude-renzorg. Daarnaast is er een samenwerking met Revalidatie Expertise Centrum voor Muziek, Dans van Revalidatie Friesland en verschillende woonzorginstellingen zoals ZuidOostZorg en Noorderbreedte.

Opbrengsten voor deelnemers en professionals

Meer, soepel en beter bewegen, het gevoel hebben meer te zijn dan een patiënt, gezelligheid en plezier beleven zijn verschillende opbrengsten die zowel de deelnemers als de betrokken professionals benoemen.

‘En wat leuk is, is dat de partners mee mogen. Ik vind het leuk dat we dit samen doen. Het is eigenlijk een verrijking voor ons. […] Het is een hele leuke groep. […] Het is saamhorigheid en ook weer gezellig. Het is even een uitje’ (deelnemer).

Voor de dansdocenten biedt Dans op recept nieuwe uitdagingen en ze vinden het fijn om de deelnemers te kunnen helpen. Het biedt de zorgprofessionals de mogelijkheid om hun te laten ‘genieten’ en hun ‘kwaliteit van leven’ te verbeteren. Daarnaast kan de zorgprofessional in zijn of haar therapie voortbouwen op dat wat cliënten leren en ervaren in de danslessen.

‘Iemand heeft bijvoorbeeld last van freezing en die wil je goed laten wegstappen bij de stoel. En als ik weet dat iemand met dansen meedoet, dan kan je daar gebruik van maken door diegene op de dansmanier te laten wegstappen.’ (zorg-professional).

Ook de sociale component wordt genoemd: ‘nieuwe mensen te leren kennen, samen te dansen. En stiekem ook wel fysiek flink aan de bak’ (cultuurprofessional).

Wat werkt?

• Dat het in groespverband is en partners mee mogen. Biedt dan ook een soort lotgenoten-contact
• Toewerken naar een voorstelling; vieren wat ze kunnen
• Deelnemers zijn dansers en geen patiënten.
• De dansdocenten krijgen een training die ontwikkeld is in samenwerking met de zorg-partners, met zowel theorie als praktijk.
• Onderlinge waardering en respect tussen de betrokken professionals

Uitdagingen en kansen

• Doorverwijzing gaat niet vanzelf
  • Beschrijf als cultuurprofessional goed wat je doet en laat zorgprofessionals het ook zien (life of via opnames)
• Financiering door zorg
  • Onderzoek wat de opbrengsten zijn

Over de waarde van actieve cultuurparticipatie voor Positieve Gezondheid in de eerstelijnszorg

Onderzoek toont aan dat actieve cultuurparticipatie positief kan bijdragen aan meer zelfvertrouwen, veerkracht, emotionele vaardigheden, fysiek functioneren, relaties en persoonlijke groei. Ook blijkt cultuurparticipatie een rol te spelen bij preventie en behandeling van psychische en lichamelijke aandoeningen. Maar hoe zorgen we ervoor dat de onder druk staande zorgsector hiervan kan profiteren? En wat weten we al wel en wat nog niet om met dit gegeven aan de slag te kunnen in de praktijk?

Brede gezondheidsconcepten als Positieve Gezondheid laten zien dat veel factoren invloed hebben op gezondheid. Dit betekent dat samenwerking tussen sectoren de gezondheid van mensen kan bevorderen, zowel preventief als curatief. Dit geldt ook voor de samenwerking tussen de cultuur- en zorgsector. Om het bewustzijn in de zorgsector vergroten en ondersteuning te bieden aan de praktijk zijn LKCA en iPH in 2021 een onderzoek gestart. Dit onderzoek bestond uit:

• Het in kaart brengen van de ontwikkelingen van gezondheid, gezondheidszorg en cultuurparticipatie in Nederland;
• Een literatuurstudie naar de waarde van cultuurparticipatie voor Positieve Gezondheid (in samenwerking met Bureau Gelijkschap);
• Het beschrijven van vijf verschillende voorbeelden uit de praktijk.

Positief verband aangetoond

Het literatuuronderzoek is gericht op de waarde van actieve cultuurparticipatie voor de zes dimensies van Positieve Gezondheid en op de samenwerking van cultuurprofessionals met de eerstelijnszorg. In de 139 bestudeerde studies zijn voor alle zes dimensies van Positieve Gezondheid positieve ontwikkelingen gevonden. Dit betekent dat actieve cultuurparticipatie ingezet kan worden om bij te dragen aan Positieve Gezondheid.

Ook is onderzocht waarom cultuurparticipatie de (positieve) gezondheid positief kan beïnvloeden en welke processen daarin een rol spelen. Hierbij is een indeling gemaakt naar kenmerken van de deelnemers, de uitvoerders, de culturele activiteit en de organisatie. Voor deze groepen zijn in de bestudeerde literatuur ongeveer 80 werkzame elementen* beschreven. Sociale interactie, een kenmerk van de activiteit, is het meest genoemd. Door co-creatie kunnen empathische connecties tussen de betrokkenen ontstaan. Deze connecties zorgen voor een gevoel van gelijkwaardigheid en een veilige sfeer.
*De elementen vind je terug als bijlage bij het onderzoek

In onderstaand model zijn de inzichten uit enkele studies over de waarde van actieve cultuurparticipatie voor Positieve Gezondheid gebundeld.

De invloed van culturele activiteiten op Positieve Gezondheid is een complex samenspel van werkzame elementen die elkaar en één of meerdere mechanismen (fysiologisch, psychologisch, sociaal en gedrag) beïnvloeden en vice versa. Dit alles kan weer effect hebben op de zes dimensies van Positieve Gezondheid, die onderling sterk met elkaar samenhangen. Het model is een poging deze complexiteit weer te geven.

Voor wie geldt het positieve verband?

Op basis van de resultaten is geconcludeerd dat voor specifieke doelgroepen, zoals mensen met een chronische ziekte, mentale problemen en/of fysieke beperkingen, een positieve relatie gevonden is. Maar over geslacht, leeftijd, sociaaleconomische positie en culturele achtergrond van respondenten, kunnen we op dit moment (nog) geen uitspraken doen. We zien in de onderzoeken vooral vrouwelijke cultuurparticipanten van verschillende leeftijden terugkomen, van wie de sociaaleconomische status en culturele achtergrond meestal niet beschreven zijn.

Casestudies: gezondheidsopbrengsten in de praktijk

Er zijn vijf praktijkvoorbeelden bestudeerd. Deze zijn divers van aard als het gaat over doelgroep, aanbod van kunstdisciplines en aantallen deelnemers, maar in alle praktijkvoorbeelden is sprake van samenwerking met een of meerdere eerstelijnszorg- en/of welzijnspartners.

In de vijf samenwerkingen zijn gezondheidsopbrengsten gerapporteerd in alle zes dimensies van Positieve Gezondheid. Niet alleen voor de deelnemers, maar ook voor de betrokken cultuur-, zorg- en welzijnsprofessionals. Denk daarbij om opbrengsten als:

• Zingeving
• Meer tools kunnen aanbieden
• Een bredere blik leren hanteren
• Toekomstperspectief in de beroepscarrière
• Beter bijdragen aan wat vanuit de eigen visie nodig is.

Samenvattingen van de casestudies vind je hier:

1. Kunst op Recept (Utrecht)
2. Kunst op Recept (Leiden)
3. Het Beste van Kampen
4. Dans op recept (Noord-Nederland)
5. Cultuur op recept (Nijmegen)

Vervolgstappen

Met dit onderzoek is de waarde van actieve cultuurparticipatie voor de zes dimensies van Positieve Gezondheid aangetoond, maar het model met de werkzame elementen, mechanismen en opbrengsten kan nog aangevuld, verrijkt en wellicht gecorrigeerd worden.

Vragen, kansen en uitdagingen :

Praktijk:

• Het verschil in werkwijzen van het culturele domein en de eerstelijnszorg vraagt van beide kanten een aanpassing om tot een goede samenwerking te komen. Welke aanpassingen zijn dat en hoe realiseren we die in de praktijk?
• Doorverwijzen naar de culturele activiteit via een eerstelijnszorgprofessional is succesvol, maar vormt voor velen ook een uitdaging. Wie en bij welke klachten verwijs je door? En hoe en aan wie koppelt de cultuurprofessional terug?
• Hoe zorgen we ervoor dat de activiteiten structureel gefinancierd kunnen worden?

Onderzoek:

• Het merendeel van de geselecteerde literatuurstudies is uitgevoerd in het buitenland. Wij pleiten voor meer onderzoek in de Nederlandse context.
• In de studies is niet specifiek onderzoek gedaan naar de zes dimensies van Positieve Gezondheid. We hebben de aangetroffen opbrengsten achteraf toegeschreven aan de zes dimensies. Wij pleiten voor onderzoek waarbij de gezondheidsopbrengsten in samenhang worden bekeken.
• In een groot aantal onderzochte studies ontbreekt de aandacht voor de werkzame elementen en mechanismen, zoals de sociale processen die plaatsvinden. Hier zou meer onderzoek naar gedaan moeten worden.
• De sociaaleconomische status en cultureel diverse achtergrond van respondenten zijn in veel studies niet beschreven of niet op een vergelijkbare manier beschreven. Bovendien zijn de deelnemers in de studies vooral vrouwen. In vervolgonderzoek zou hier meer aandacht aan besteed kunnen worden.
• Positieve Gezondheid richt zich op individuele aspecten en laat de invloed van de sociale en fysieke leefomgeving van deelnemers buiten beschouwing. Een aanbeveling voor vervolgonderzoek is om ook deze aspecten erbij te betrekken.
• Uit de praktijkstudies blijkt dat ook betrokken professionals positieve waarde toekennen aan de activiteiten. In vervolgonderzoek zou hier aandacht aan besteed kunnen worden.

Contact

Heeft dit onderzoek je belangstelling gewekt om je verhaal te delen, vragen te stellen, suggesties te doen of samen te werken? Neem contact op met Marja van Vliet

Om Positief Gezond werkgeverschap in Nederland verder te brengen, zijn op initiatief van Alles is Gezondheid actieleernetwerken gevormd met werkgevers van diverse organisaties uit verschillende regio’s. Ook is in samenwerking met CAOP de Positieve Gezonde CAO ontwikkeld. Piet Vessies, netwerkadviseur bedrijven en gezondheid, neemt ons in de vorm van negen inzichten mee in het proces, de leermomenten en de opbrengsten.

1. Gezondheid is een integrale aangelegenheid

‘We merken dat de meeste werkgevers nog nooit van Positieve Gezondheid hebben gehoord en dat zij gezien zien als individueel issue. Er wordt zelden een breed perspectief gehanteerd en gekeken naar hoe de combinatie van zaken op elkaar ingrijpen. Bedrijven zijn actief op het gebied van duurzame inzetbaarheid óf ze hebben afspraken over leren en ontwikkelen, maar de samenhang mist. In de thuiszorg en schoonmaakbranche wordt bijvoorbeeld wel gewerkt met een financiële coach, omdat daar oog is voor de stress die financiële problemen kunnen veroorzaken. Maar pakken werkgevers een actieve rol in de privé-werkbalans als het gaat over mantelzorg of kinderopvang? Positieve Gezondheid kan bij dit soort vraagstukken een rol spelen, omdat het concept domeinen samenbrengt en ruimte creëert om zaken bespreekbaar te maken.’

2. Iedere werknemer is een mens, met een eigen leefwereld

‘In onze actieleernetwerken zien we een grote behoefte aan gemeenschappelijk taalgebruik en we signaleerden dat in het bedrijfsleven het uitgangspunt: gezondheid is alles, meer aanspreekt dan andersom. Wanneer je ‘gezondheid is alles’ als leidraad neemt, dan maak andere beslissingen. Het gaat vooral om het besef dat iemand behalve werknemer ook burger is, patiënt, ouder, een kind van ouders en lid van de voetbalclub is. Iedere werknemer is een mens met een eigen leefwereld. Zeker naarmate bedrijven groter worden, botst die leefwereld met de systeemwereld van het bedrijf, waarin iedereen aan regeltjes moet voldoen.’

3. Maatwerk voor positief lange termijneffect

‘Om de wrijving tussen leef- en systeemwereld te verkleinen is het nodig dat we zaken anders, slimmer en gezonder leren organiseren. De Positief Gezonde CAO die we aan het ontwikkelen zijn kan daarbij helpen. De kunst is om het gesprek zo te voeren dat het maatwerk wordt. Dat lijkt minder efficiënt, want je raakt routine kwijt en het is meer puzzelwerk voor de planning of de HR-afdeling, maar op termijn draagt het bij aan gezondheid. Niet alleen van de werknemer, maar van de hele organisatie. Werknemers zijn minder ziek, gemotiveerder en op meer verschillende plekken inzetbaar. Eigen regie is een belangrijk uitgangspunt van Positieve Gezondheid. Wanneer je dat dat toepast op bijvoorbeeld de planning en werknemers invloed laat uitoefenen op hun eigen roosters, dan neemt de acceptatie van dat rooster toe en het verzuim neemt af.’

4. Positieve Gezondheid biedt perspectief

‘Met de input uit de actieleernetwerken zorgen we voor de taal, tekst en voorbeelden waarmee we werkgevers kunnen laten zien dat je op heel veel vlakken aan gezondheid kunt werken. Of afspraken daarover dan in een CAO moeten of in een convenant tussen ondernemingsraad en werkgever, dat maakt niet veel uit. We zien grote tevredenheid bij bedrijven die aanvullend op hun protocollen met het gespreksinstrument Positieve Gezondheid werken. Zowel de medewerker als de werkgever hechten meer waarde aan Positieve Gezondheid-uitkomsten, dan aan het voorliggende protocol. Met dat inzicht gaan we verder.’

5. Eigen regie maakt sterk

‘Via de brede kijk van Positieve Gezondheid ontstaat ruimte. Als je het verhaal achter een probleem kent, dan kun je met elkaar een andere oplossing bedenken. Weinig werkgevers vragen een ‘zieke werknemer’ zelf wat hij of zij het beste acht, terwijl die eigen regie de medewerker sterker maakt. Ik denk dat de kern van Positieve Gezondheid een andere grondhouding is. Je praat mét mensen, niet voor mensen. Je bedenkt het niet voor iemand, maar in overleg met die werknemer. Je kijkt wat er in die specifieke situatie het beste past.’

6. Stel vragen en help de ander de juiste keuzes maken

‘Wat we merken, en dat is een heel belangrijk leermoment, is dat mensen in het bedrijfsleven het heel lastig vinden om aan te voelen wanneer ze nou ‘baasje’ zijn. Als je een praktisch mens bent dat snel problemen overziet en oplost, dan moet je in een Positieve Gezondheid-gesprek een medemens zijn, een gesprekspartner. Het is de bedoeling dat je op je handen gaat zitten en NIET meteen antwoorden hebt en oplossingen aandraagt. Het gaat erom dat je de goede vragen stelt. Hoe help je de ander te komen tot keuzes die voor hem of haar relevant zijn?’

7. Na-apen kan alleen als mensen voor-apen

‘Het gaat om een cultuurverandering en het helpt het als bedrijven hiervoor ruimte creëren. Op de korte termijn betekent dit tijdverlies, maar op de langere termijn zijn mensen die nadenken over zichzelf en daarin eigen keuzes maken effectiever en productiever. Het is omdenken, een hele andere insteek en dat is niet iets wat je kunt voorschrijven en verwachten dat het goed komt. Iedereen die met die mensen werkt moet het doorleven en dat kan alleen als je het voorleeft. Je kunt na-apen als mensen voor-apen dus het helpt hevig als de hoogste manager het goede voorbeeld geeft.’

8. Het gaat niet om geld, maar om betrokkenheid en wederkerigheid

‘We horen vaak ‘gezondheid is echt heel belangrijk, maar het mag niks kosten. We hebben organisaties nodig die echt betrokken durven zijn. Je kunt het ook omdraaien. Waarom zou ik van een organisatie houden? Waarom heeft het ene transportbedrijf een probleem om chauffeurs te vinden en het bedrijf ernaast genoeg mensen? Onderzoek wijst uit dat het om betrokkenheid gaat. Een chauffeur die voor zijn verhuizing de vrachtwagen mag gebruiken onthoudt dat en is loyaal. Hij weet dat zijn baas rekening met hem houdt en hij houdt rekening met zijn baas. Dat is wederkerigheid. Dat zit hem niet in de centen, maar in een beetje houden van.’

9. Draagvlak en bewustwording nodig voor verandering

‘Daadwerkelijke verandering kost jaren. De kunst is daarom snel draagvlak en continuïteit te creëren. Wanneer een programmamanager of een kwartiermaker een tandem vormt met iemand in de Raad van bestuur, dan voorkom je dat gedachtegoed verdwijnt op het moment dat iemand wegvalt. Zorg voor gezondheidsambassadeurs in het bedrijf die Positieve Gezondheid bevorderen. Bewustwording is een belangrijk aspect als het om verandering gaat. Als voorbeeld noem ik een bedrijf waar veel werknemers afhaakten bij verplichte cursussen. De organisatie probeerde een nieuwe aanpak; se stortten de €1.000 voor de cursus op de rekening van de werknemers, die daarvan zelf de opleider moesten betalen. Je zag het verzuim met de helft afnemen. Als je ‘gezondheid is alles’ als uitgangspunt neemt, organiseer je uiteindelijk de dingen anders.’

In deze aflevering van de podcast WELdoeners gaan Sven van der Burg en Marcel van der Zee in gesprek met Margriet de Jager en Trodessa Barton. Margriet is regiocoördinator bij Alles is Gezondheid/iPH. Trodessa is inspirator, spreker en schrijver van onder meer De Zin van de Dood.

Ze spraken met elkaar over de uitdagingen in het leven, over het onderwijs en de politiek. En over samenwerken, hoe het nog beter kan, over vroeger en nu, en over de zin van de dood, want daar kunnen we veel van leren.

Bekijk de videopodcast hieronder:

Over de podcast WELdoeners

Het platform WEL verbindt, faciliteert en inspireert alle Flevolanders, gemeenten, bedrijven en instellingen met een hart voor Positieve Gezondheid. In de podcast WELdoeners gaat WEL in gesprek met betrokken en bevlogen persoon op het gebied van Positieve Gezondheid. In een goed gesprek van ongeveer een half uur, ligt de focus op de pijlers van Positieve Gezondheid.

Luister nog meer podcastafleveringen van WELdoeners op de site van WEL

Positieve Gezondheid is een nieuwe visie op gezondheid die naast het fysieke, ook het emotionele en mentale welzijn omvat. Door middel van een vragenlijst krijg je inzicht in je gezondheid in zes dimensies: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren. Deze dimensies worden visueel weergegeven in het bekende ‘spinnenweb’.

Gezondheid wordt vaak gezien als de af- of aanwezigheid van ziekte. Positieve Gezondheid benadert het breder: gezond ben je wanneer je met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven om kunt gaan. In deze visie is gezondheid dus niet alleen het domein van de zorgprofessionals, maar van ons allemaal.

Positieve Gezondheid is geen einddoel, maar een instrument om het gesprek over gezondheid mee te voeren. Door aan te geven wat voor jou belangrijk is, heb je de mogelijkheid om zelf te bepalen welke acties je onderneemt. Bijvoorbeeld: als je lage scores hebt op ‘meedoen’ en je je daardoor eenzaam voelt, kun je overwegen vrijwilligerswerk te gaan doen. Als je laag scoort op lichaamsfuncties, maar fitheid is belangrijk voor je, kun je ervoor kiezen om wandelen in je dagelijkse routine op te nemen.

De zes dimensies van Positieve Gezondheid

Lichaamsfuncties: Deze dimensie richt zich op het fysieke aspect van gezondheid, zoals de werking van organen, het uithoudingsvermogen en de algemene gezondheid van het lichaam.

Mentaal welbevinden: Deze dimensie omvat aspecten zoals de veerkracht van de geest, emotionele stabiliteit, tevredenheid, en de mogelijkheid om om te gaan met stress en uitdagingen.

Zingeving: Deze dimensie gaat over het hebben van een doel in het leven, betekenisvolle activiteiten, spiritueel welbevinden en het ervaren van voldoening.

Kwaliteit van leven: Hierbij draait het om de algemene tevredenheid met het leven, het ervaren van plezier en genot, en het hebben van een positieve kijk op de toekomst.

Meedoen: Meedoen gaat over sociale inclusie, participatie in de samenleving, het hebben van sociale contacten en relaties, en het gevoel hebben erbij te horen.

Dagelijks functioneren: Deze dimensie gaat over het vermogen om alledaagse activiteiten uit te voeren, zoals zelfzorg, werk, hobby’s en andere dagelijkse bezigheden.

Hoe stel je de mens echt centraal in de zorg? Het initiatief Financieren vanuit de bedoeling onderzoekt de belemmeringen daarvoor, en ontwikkelt handvatten om de mens centraal te stellen. Transformatie vraagt namelijk dat zorg en ondersteuning aansluiten op de behoefte van mensen zelf en hun zorgzame gemeenschappen.

Het onderzoek is volop in beweging, en vindt plaats in een cyclus van inzichten verwerven, in de praktijk te doen, te leren en ontwikkelen met alle betrokkenen zelf.  Alle niveaus zijn in interactie met elkaar. Van bewonersinitiatieven tot Fieldlabs, en van professionals tot lokale en landelijke systeempartijen, onderzoekers en onderwijs.

Publicatie 2024

Financieren vanuit de bedoeling is een open leer- en ontwikkelcommunity waarin mensen uit diverse sectoren van het complexe zorgstelsel samenkomen. De gezamenlijke missie is om de financiering van zorg en ondersteuning effectiever te laten functioneren, gebaseerd op de mogelijkheden van de mens en haar omgeving. Denk aan zorgzame gemeenschappen, organisaties, gemeenten, zorgverzekeraars, regionale projectleiders, ondersteuningsorganisaties en landelijke partijen, waaronder VWS, ZiN, Nza, RIVM, RVS, ZonMw, RegioPlus, Alles is Gezondheid en Health~Holland.

Lees de onderstaande publicatie voor een inkijkje in de eerste opbrengsten en reflecties op het proces.

Uitdaging en spanningsveld

Het traject ‘Financieren vanuit de bedoeling’ is ontstaan uit een leergroep van 10 regio’s die werken aan de transformatie van zorg naar gezondheid. Kern van hun aanpak is dat het (potentiële) vermogen van de mens en zijn omgeving leidend is voor het professioneel handelen in gezondheid en zorg.

Maar het structureel maken van successen uit deze regio’s komt maar langzaam van de grond. Financiering is daarbij meestal de grootste belemmering. Tegelijkertijd geven systeempartijen aan dat zij graag de ontwikkeling van zorg naar gezondheid willen ondersteunen, maar dat hun instrumentarium daar nog
onvoldoende op aansluit.

Bovenstaand spanningsveld levert echter ook een kans op: kunnen we mensen uit de werelden van praktijk, beleid, financiering en onderzoek bij elkaar brengen? Zodat we samen de mogelijkheden ontdekken en de benodigde stappen kunnen zetten in de doorontwikkeling van zorg naar gezondheid?

Ontwikkeling van de lerende gemeenschap

De lerende gemeenschap over ‘Financieren vanuit de bedoeling’ is volop in ontwikkeling. Die ontwikkeling bestaat uit verschillende onderdelen:

• Werkbijeenkomsten: Diverse lagen van het systeem nemen deel aan interactieve werkconferenties.
• Workshops: Tijdens congressen en bijeenkomsten worden workshops georganiseerd, gericht op gezondheid en zorg. Kijk bijvoorbeeld naar Financiering vanuit de bedoeling – World Design Embassies 27 oktober 2023 en Congres Bouwen aan een preventie-infrastructuur|De Congreszaak op 7 december 2023.
• Artikelen en Publicaties: Kennis wordt verspreid via de ontwikkeling van artikelen en publicaties.
• Samenwerking met Regio’s: De lerende gemeenschap breidt uit door samenwerking met verschillende regio’s.
• LinkedIn Community: Een digitale ontmoetingsplek is opgezet om de gemeenschap te versterken en te verbinden. Financieren vanuit de bedoeling | Groepen | LinkedIn

Meedoen?

Financieren vanuit de bedoeling is een open leergemeenschap. Je bent van harte welkom. Je kunt ons volgen en zelf onderwerpen inbrengen in onze LinkedIn-groep. Je kunt ook contact opnemen met de initiatiefnemer en trekker: Hilbrand Jacobs | info@hilbrandjacobs.nl | 06 1343 4403

Gezond leven doen mensen zelf, op de plek waar ze wonen, werken, sporten, recreëren en leren. Daarom versterkt en versnelt Alles is Gezondheid de maatschappelijke beweging die mensen in hun eigen omgeving inspireert en activeert om aan hun gezondheid te werken. Dan doen we onder meer via PLUK, een toepassing van het concept Positieve Gezondheid.

Brede kijk op gezondheid

Goed voor jezelf zorgen, maar ook voor een ander, zou vanzelfsprekend moeten zijn. Voor iedereen. Er bestaan veel gezondheidsinitiatieven en life styleprogramma’s, maar die bereiken niet iedereen of ze zijn gericht op slechts één aspect van gezondheid. Omdat gezondheid meer is dan alleen niet ziek zijn, maar ook te maken heeft met mee kunnen doen, sociale contacten hebben en om kunnen gaan met tegenslagen, werken we vanuit het gedachtengoed Positieve Gezondheid.

PLUK, collectieve samenwerking

Vanuit verbinding en de brede kijk op gezondheid bouwen we PLUK; een platform gericht op het welzijn van iedereen. Via de vragenlijst van Mijn Positieve Gezondheid en het spinnenweb komt iemand erachter wat hij of zij nodig heeft om gezonder, veerkrachtiger of gelukkiger te worden. PLUK biedt handelingsperspectief in de eigen omgeving via inzicht in en verbinding met lokaal aanbod van partijen in de buurt. Gezond gedrag wordt beloond met kortingen op gezonde producten en diensten uit de eigen regio. Daarmee is PLUK de gids naar leuke, passende en gezonde mogelijkheden in de buurt. Als gemeente, organisatie of bijvoorbeeld zorginstelling kun je de impact monitoren om met bijvoorbeeld inwoners of patiënten aan hun veerkracht en welzijn te werken.

• Verbinding digitale en fysieke omgeving
• Handelingsperspectief bieden via  aanbod
• Belonen van gezond gedrag > plukkies verdienen
• Uitkomsten > impact monitoren.

Aftrap in Noord Nederland

Samen met onze regionale partner HANNN testen we Mijn Positieve Gezondheid en PLUK in Noord-Nederland. Inwoners van gemeente Westerkwartier in de Provincie Groningen kunnen via de Gezonde Huiskamer in hun eigen wijk of dorp kennismaken met Positieve Gezondheid en PLUK.  Samen met lokale organisaties helpen we inwoners passende initiatieven en producten te vinden die bijdragen aan hun welzijn en gezondheid.

PLUK is een initiatief van Alles is Gezondheid, institute for Positive Health en regionaal netwerk HANNN.

Doe je mee?

Alleen samen kunnen we effectief stappen zetten naar een gezonder Nederland. We nodigen jou uit om met ons mee te denken en doen. Heb je ideeën of werk je aan een initiatief dat bij kan dragen aan PLUK? Laat het ons weten en neem contact op met Janny de Boer via Janny.de.Boer@allesisgezondheid.nl of Daniëlle Bekkering via danielle.bekkering@hannn.eu.