Terug

Hoe komen we de schaamte voorbij?

16 september 2020

Verborgen armoede. Dat was het thema tijdens de Publieksacademie Kinderarmoede Friesland op 15 september 2020 in de Harmonie in Leeuwarden. Ruim 100 mensen kwamen op 1,5 meter bij elkaar om kinderarmoede bespreekbaar te maken en tot werkbare oplossingen te komen in de provincie Friesland.

In de openingsfilm van ervaringsdeskundigen wordt pijnlijk duidelijk: verborgen armoede bestaat nog steeds. Er heerst een groot taboe rondom het thema: je komt er niet achter dat het bestaat, want niemand durft erover te praten. Dagvoorzitter Marijke Roskam (BNR) verwoordt het sentiment van alle aanwezigen in de zaal: “Dit moet en kan eigenlijk niet meer gebeuren.” Doel van de Publieksacademie Kinderarmoede Friesland was aan het eind van de dag duurzame en concrete verbetervoorstellen te hebben om kinderarmoede aan te pakken. Een agenda voor beter landelijk beleid om in het voorjaar van 2021 te overhandigen aan de Tweede Kamer.

Coronacrisis maakt armoede minder verborgen

Omdat corona iedereen treft, is er minder schaamte om om hulp te vragen. Het is zaak dat mensen eerder de hulpvraag uitzetten om die hulp te krijgen. Kinderen vroegen deze periode niet om hulp, het werd opgemerkt, en dat is wat werkt. Een deel van de kinderen heeft thuisonderwijs als prettig ervaren, voor anderen was het niet fijn om het huis niet uit te kunnen en een andere omgeving zoals school te hebben, gaf Laura van den Heuvel, beleidsadviseur en vertegenwoordiger Kinderombudsman, aan.

Kinderen willen vooral dat hun ouders geholpen worden, zodat zij minder stress ervaren

Kinderen hebben het recht zich zo goed en zo veilig mogelijk te ontwikkelen. Armoede zet deze rechten onder druk: op school (vanwege stress), in de buurt (onveilige wijk en te klein behuisd), en door een onstabiele thuissituatie (ouders druk met hoofd boven water houden). Er is nu veel aandacht om kinderen mee te laten doen op school en daarbuiten, tegelijkertijd is er nog te weinig aandacht voor stress en wat dat met de thuissituatie doet. Er is nog een recht van kinderen: het recht om gehoord te worden. Kinderen willen vooral dat hun ouders geholpen worden, zodat zij minder stress ervaren.

Help de ouder, daarmee help je het kind

Hein Kuiken, wethouder armoedebestrijding: “De urgentie in Leeuwarden is groot. Er zijn wijken waar meer dan 50% van de kinderen opgroeit in armoede. Gemiddeld is er al jaren ongeveer 17% kinderarmoede in Leeuwarden, het lukt ons niet zelf om dit terug te dringen. Divosa pleit in Binnenlands Bestuur voor meer doen dan de praktische instrumenten. Hoe voorkom je nu problemen? Hoe bereik je deze gezinnen in verborgen armoede? Dat kunnen we als gemeente niet alleen. Daar hebben we een alliantie in de stad voor nodig.”

Actief beleid van Leeuwarden is het kindpakket. Het kindpakket geeft kinderen binnen de gemeente Leeuwarden de mogelijkheid om mee te doen aan binnen- en buitenschoolse activiteiten. Als kinderen willen dat hun ouders geholpen worden, zodat zij minder stress ervaren, betekent dat dat je als gemeente ook moet kijken naar je rol als schuldeiser en er bij zijn in het gezin.

Doorbreek de schakel van intergenerationele armoede

Michael Kaptein, ervaringsdeskundige bij GGZ Friesland, wist niet dat hij arm was en anders leefde dan de rest. Hij verhuisde zo’n 40 keer als kind. Zijn ouders zorgden voor eten op tafel maar betaalden geen vaste lasten. Hij leerde niet voor zijn gebit te zorgen en ging niet naar de tandarts. Ook kreeg hij geen financiële opvoeding: “We waren met 6 kinderen thuis en 5 hebben later in de financiële sores gezeten. Ik ook. De Kredietbank heeft me hierbij geholpen, maar de fundamentele vraag: ‘waarom doe jij wat je doet’, werd niet gesteld. Pas toen een sociaal werker van mijn wijkteam me deze vraag stelde kwam het omslagpunt en de bewustwording. Ook voor mijn broers en zussen. Omdat we ons nu bewust zijn van ons verleden en tekortkomingen, zoeken we hulp en handelen we anders. Zo hebben wij de schakel van intergenerationele armoede doorbroken. Waardevolle tip: blijf mensen als mens benaderen, niet als probleem.”

De juiste vraag stellen

Dat het stellen van de juiste vraag essentieel is, benadrukt ook kinderarts in het UMCG Michel van Vliet: “Wij zien kinderen die niet genoeg groeien. Als we de tijd nemen en goed doorvragen, blijkt soms dat er te weinig geld is om eten te kopen.” De invloed van armoede op kinderen is enorm. Kinderen voelen chronische stress van hun ouders haarfijn aan, stress doet iets met je hersenen, hersenen worden kleiner. Als je continu stresshormonen aanmaakt, word je ziek en kun je hart- en vaatziekten, kanker, obesitas of diabetes krijgen. Stress verminderen is de volgende stap. Veilige hechting is volgens van Vliet de belangrijkste preventieve investering. En wat je dan moet doen: stress verminderen.

We hebben allemaal een stukje van de puzzel

Een man uit het publiek legde de vinger op de zere plek: “Iedereen wil de goede kant op, waarom lukt het ons dan niet om het probleem op te lossen?” Directeur de Kredietbank: “Dat heeft ook te maken met gebrek aan tijd en omdat we allemaal dat kleine stukje van de puzzel hebben. Het kost veel tijd, alles is gebonden aan tijd en geld. Het feit dat de tijd niet genomen wordt, kost ook veel geld. Het gaat sneller om een schuldtraject te starten, dan die essentiële vraag aan Michael Kaptein te stellen waarom hij bepaalde dingen doet.” Michel van Vliet reageert: “Juist het feit dat het niet gebeurt, zorgt voor hoge kosten. Die zien wij bij het UMC Groningen. Dan zien we dat het medisch probleem voortkomt uit armoede. Maar die kosten blijven onzichtbaar of landen elders.”Hij voegt toe dat we erop moeten letten dat kinderarmoede meer is dan alleen inkomen, denk aan huiselijk geweld. Verbinden met de verschillende velden is lastig.

Zie elkaar als gelijkwaardig

Tijdens het forumgesprek keken we waarmee we zelf aan de slag kunnen en wat we landelijk moeten gaan doen. Vanuit de deelnemers aan het gesprek en uit het publiek kwam naar voren dat maatwerk nodig is, iedereen is uniek. Het is belangrijk om stil te staan bij de context van de mensen, en waarom je doet wat je doet. Contact maken is essentieel, zorg dat je elkaar als gelijkwaardig ziet. Schaamte is aanwezig en het is nodig om open te zijn.

“Vroeger was ik onderdeel van het probleem, nu ben ik deel van de oplossing”

In deze Publieksacademie zijn ervaringsdeskundigen veelvuldig aan het woord gekomen. Unaniem naar voren kwam het gegeven dat ervaringsdeskundigheid serieus moet worden genomen op het niveau van beleid; er is betere samenwerking nodig van wetenschap en ervaring. Het idee van een hulplijn waar ervaringsdeskundigen – letterlijk- als luisterend oor kunnen dienen voor mensen die in armoede leven is met veel enthousiasme ontvangen. Zoals ook sociaal werker Nynke Andringa aangaf: “ervaringsdeskundigen kunnen helpen om meer begrip te creëren en minder te oordelen, zet ze op de loonlijst.’’ De wethouder armoedebestrijding pleitte ervoor dat gemeenten veel meer kunnen doen en meer regie kunnen nemen. Alex, een van de ervaringsdeskundigen, sloeg de spijker op z’n kop met deze uitspraak: “Vroeger was ik onderdeel van het probleem, nu ben ik deel van de oplossing.”

Over de Publieksacademie Kinderarmoede

De Publieksacademie is een initiatief van de Alliantie KinderarmoedeNDC MediagroepDPG MediaJanivo, Divosa  en Alles is Gezondheid. Samen, en met steeds meer partners aangesloten bij de Alliantie Kinderarmoede, zorgen ze ervoor dat in het jaar 2030 kinderen niet meer de dupe zijn van armoede en er geen nieuwe gezinnen meer zijn die in armoede vervallen. Door je als partner bij de Alliantie Kinderarmoede aan te sluiten draag je bij aan de oplossing van het probleem. Meer weten? Mail dan naar info@alliantiekinderarmoede.nl.

  • Lees hier het artikel over de Publieksacademie Kinderarmoede Friesland, dat 15-09-2020 in de Leeuwarder Courant verscheen.